ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ Γ ΛΥΚΕΙΟΥ

Καλωσήρθατε στην ιστοσελίδα της Ιστορίας Θεωρητικής Κατεύθυνσης Γ Λυκείου, που λειτουργεί ως μέσο εναπόθεσης εκπαιδευτικού υλικού στο πλαίσιο της δράσης "Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για την υποστήριξη της διδασκαλίας" του Άξονα 1 "¨Διδασκαλία μάθηση και αξιολόγηση"

 Οπτικοακουστικό Υλικό

Εθνικός Διχασμός: https://www.youtube.com/watch?v=ARcizaAGMps 

Προσφυγικό Ζήτημα: https://www.youtube.com/watch?v=mqJgY5gM77U 

Χαρίλαος Τρικούπης &Δηλιγιάννης https://www.youtube.com/watch?v=IhdpVEM-Xoc 

Κρητικό Ζήτημα - Κίνημα στο Θέρισο: https://www.youtube.com/watch?v=V5W4Uzup6_k 

Η ιστορία του Ελληνικού Σιδηροδρόμου: https://www.youtube.com/watch?v=jTd8ibQLk2o 

Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

1. Τα δημογραφικά δεδομένα σελ.11

α. Ο πληθυσμός

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για την έκταση της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα;

Η Ελλάδα το 1830 ήταν μία φτωχή χώρα και ανίκανη να παράξει επαρκή αγαθά. Τα σύνορα της ήταν η γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού και κατείχε μόνο την Πελοπόννησο τη Στερεά Ελλάδα και τις Σποράδες Κυκλάδες. Το 1864 η Ελλάδα απέκτησε και τα Ιόνια νησιά, ενώ το 1881 απέκτησε και τη Θεσσαλία

Τι γνωρίζετε για τον πληθυσμό της Ελλάδας κατά τον 19ο αιώνα και πώς τα πληθυσμιακά δεδομένα συνδέονταν με την οικονομική της κατάσταση;

Η πυκνότητα του πληθυσμού στην Ελλάδα το 1830 ήταν μικρή ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο σε σχέση με την Ευρώπη. Επιπλέον η γη έμεινε ακαλλιέργητη και ξερή από την υλοτομία, την αγρανάπαυση και την υπερβόσκηση. Ωστόσο με το πέρασμα των χρόνων ο πληθυσμός της Ελλάδας αυξανόταν, αν και η παραγωγή προϊόντων παρέμενε χαμηλή. Μάλιστα σε περιόδους πολιτικής αστάθειας, όπως ο Κριμαϊκός πόλεμος του 1854, όπου η χώρα έμεινε αποκλεισμένη από τον Αγγλογαλλικό στόλο και δεν μπορούσαν να έρθουν προϊόντα από το εξωτερικό, επικράτησε πείνα και αρρώστιες, γιατί η Ελλάδα δεν είχε παραγωγή να θρέψει τον πληθυσμό της.

Β. Οι μετακινήσεις μέσα και έξω από την Ελλάδα σελ.14

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για τις μετακινήσεις των Ελληνικών πληθυσμών από την ύπαιθρο στις πόλεις κατά τον 19ο αιώνα;

Οι Ελληνικές πόλεις μεγάλωναν κατά τον 19ο αιώνα, ωστόσο με τα δεδομένα των Ευρωπαϊκών πόλεων έμοιαζαν με μεγάλα χωριά. Οι πληθυσμοί από τα χωριά μετακινούνταν προς τις πόλεις, αλλά επειδή δεν έβρισκαν δουλειά εξαιτίας της χαμηλής παραγωγικότητας, μετανάστευαν σε ξένες χώρες, όπου ζούσαν πολλοί έλληνες-ομογενείς σε πολύ καλή οικονομική κατάσταση. Τέτοιες περιοχές ήταν τα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου, της Μαύρης θάλασσας, οι πόλεις της Μικράς Ασίας, της Αιγύπτου, του Δούναβη. Μάλιστα στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου οι Έλληνες άρχισαν να μεταναστεύουν προς την Αμερική εξαιτίας της σταφιδικής κρίσης.

2. Οι παραγωγικές δυνάμεις μέσα και έξω από την Ελλάδα και η «Μεγάλη Ιδέα» σελ.15

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν οι αιτίες που η Ελλάδα δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία της έμοιαζε περισσότερο με την Ανατολή παρά με τη Δύση;

Η χώρα τον 19ο αιώνα δε διέθετε πλούσιες πρώτες ύλες, πολυάριθμο, ειδικευμένο και φθηνό εργατικό δυναμικό, έλλειπαν τα κεφάλαια (χρήματα) και η εσωτερική αγορά ήταν μικρή. Επιπλέον ο παροικιακός Ελληνισμός ανταγωνιζόταν το Ελληνικό κράτος. Οι Έλληνες του εξωτερικού στον Δούναβη, στη Ρωσία, στην Οθωμανική αυτοκρατορία θεωρούσαν το Ελληνικό κράτος τον φτωχό συγγενή και δεν ενδιαφερόταν να το ενισχύσουν οικονομικά. Όταν όμως στα τέλη του 19ου αιώνα δυσκόλεψε η ζωή για αυτούς στις χώρες που βρίσκονταν, τότε άρχισαν να σκέφτονται να επενδύσουν στη μικρή τους πατρίδα

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η Μεγάλη Ιδέα και η σχέση της με τον Παροικιακό Ελληνισμό τον 19ο αιώνα.

Οι Έλληνες τον 19ο αιώνα, βλέποντας την πρόοδο των Ελλήνων του εξωτερικού πίστεψαν ότι το νέο Ελληνικό κράτος είναι μία ημιτελής κατασκευή και μόνο αν απελευθερωνόταν οι περιοχές της Οθωμανικής αυτοκρατορίας που ζούσαν Έλληνες θα μπορούσε η Ελλάδα να προκόψει. Αυτή ήταν η Μεγάλη Ιδέα η δημιουργία ενός μεγάλου Ελληνικού κράτους η οποία όμως αποτέλεσε εμπόδιο τα επόμενα χρόνια για την πολιτική και οικονομική ανάπτυξη του μικρού Ελληνικού κράτους. Αντί να κοιτάξουν δηλαδή οι Ελληνικές κυβερνήσεις να ανορθώσουν την Ελληνική οικονομία και να γεφυρώσουν το οικονομικό χάσμα με τη Δύση, ενδιαφερόταν να κάνουν πολέμους για την κατάκτηση της Θεσσαλίας, της Κρήτης, της Μακεδονίας. Η οικονομία έμπαινε σε δεύτερη μοίρα και κυρίως ενδιέφερε η επίτευξη του εθνικού οράματος.

Β. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ

Γ. ΟΙ ΟIΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 200 ΑΙΩΝΑ

1. Το αγροτικό ζήτημα σελ.42

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν η επιρροή της Βιομηχανικής επανάστασης στην αγροτική οικονομία της Ευρώπης;

Με τη βιομηχανική επανάσταση στο «δυτικό κόσμο» υποχωρεί η αγροτική οικονομία που κυριάρχησε μέχρι το 19ο αιώνα στον ανθρώπινο πολιτισμό. Τότε έγινε σ' όλη την Ευρώπη η Αγροτική μεταρρύθμιση: oι μεγάλες ιδιοκτησίες καταργούνται ή χωρίζονται σε μικρότερες. Η γη δεν είναι πια η μόνη πηγή εξουσίας, που φανερώνει την κοινωνική τάξη των ανθρώπων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα το 19ο αιώνα. Ή Το πρόβλημα της μεγάλης ιδιοκτησίας το 19ο αιώνα στη Ελλάδα. (& σελ.24) 

Στον ελληνικό χώρο δεν υπήρχαν οι εντάσεις για το μοίρασμα της γης, που υπήρχαν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Η διανομή των «εθνικών γαιών» από το 1821 και μετά δημιούργησε πολλούς αγρότες με μικρές ή μεσαίες ιδιοκτησίες. Ωστόσο η διεύρυνση του ελληνικού κράτους (Επτάνησα-1864. Άρτα-Θεσσαλία­ 1881 ) έθεσε πάλι το θέμα της μεγάλης ιδιοκτησίας, διότι πλούσιοι Έλληνες του εξωτερικού αγόρασαν τα «τσιφλίκια» της Θεσσαλίας, οι οποίοι : 1. Διατήρησαν το θεσμό των κολίγων 2. προσπάθησαν να κερδοσκοπήσουν από την παραγωγή του σιταριού. Επιδίωξαν και κατάφεραν να μπουν υψηλοί φόροι στο εισαγόμενο στάρι από Ρωσία, ώστε στην αγορά να πωλείται μόνο το δικό τους στάρι σε υψηλή τιμή. Επίσης συχνά έκρυβαν το σιτάρι και προκαλούσαν τεχνητές ελλείψεις για να ανεβαίνει κι άλλο η τιμή. 

(για τη μικρή ιδιοκτησία στα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας δες και το σχολικό βιβλίο σελ.24)

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το αγροτικό ζήτημα στην Ελλάδα το 20ο αιώνα.

Το 1907 ψηφίστηκαν νόμοι που επέτρεπαν στις ελληνικές κυβερνήσεις να απαλλοτριώνουν (να αγοράζουν με λίγα λεφτά τη γη από τους πλούσιους και να τη δίνουν στους φτωχούς) μεγάλες ιδιοκτησίες για να τις μοιράζουν σε ακτήμονες. Ωστόσο επειδή οι νόμοι αυτοί δεν εφαρμόστηκαν έγιναν πολλές συγκρούσεις με τους αγρότες (Κιλελέρ 1910). Μέχρι και τους Βαλκανικούς πολέμους το 1913 δεν έγιναν οι απαλλοτριώσεις.

-Στα χρόνια του Α' παγκόσμιου πολέμου και του «εθνικού διχασμού», το 1917, η κυβέρνηση του Ελευθέριου Βενιζέλου στη Θεσ/νίκη ολοκλήρωσε νομοθετικά την αγροτική μεταρρύθμιση. Στόχος του Βενιζέλου ήταν:

1. Να υπάρχουν πολλές ελληνικές ιδιοκτησίες γης στις νέες περιοχές που κατείχε η Ελλάδα

2. η αποκατάσταση των προσφύγων, που έρχονταν από τη Μικρά Ασία και η αποφυγή κοινωνικών εντάσεων στον αγροτικό χώρο.

Τελικά οι απαλλοτριώσεις (μοίρασμα των μεγάλων ιδιοκτησιών στους ακτήμονες) έγιναν μετά τη Μικρασιατική καταστροφή (1922), προκειμένου ν' αποκατασταθούν οι πρόσφυγες, που ήρθαν στην Ελλάδα. Έτσι στη Μακεδονία δόθηκε στους αγρότες το 85% των χωραφιών. Συνολικά το 40% των χωραφιών της χώρας απαλλοτριώθηκε. Έτσι το προσφυγικό πρόβλημα μετά από μερικά χρόνια βοήθησε να ολοκληρωθεί η αγροτική μεταρρύθμιση και να υπάρξει καθεστώς μικροιδιοκτησίας της γης. Ωστόσο τα προβλήματα, που εμφανίστηκαν ήταν τα εξής: οι καλλιεργητές συχνά έπεφταν θύματα των εμπόρων, γιατί δεν μπορούσαν να πουλήσουν την παραγωγή τους. Έτσι ιδρύθηκε η αγροτική τράπεζα, και παραγωγικοί συνεταιρισμοί για να προστατευθούν οι αγρότες. Συνεπώς ηρέμησαν τα πράγματα και δεν έγιναν μεγάλες συγκρούσεις μεταξύ αγροτών και κράτους στην Ελλάδα, όπως στις άλλες Ευρωπαϊκές χώρες.

2. Τα πρώτα βήματα του εργατικού κινήματος: σελ.46

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί καθυστέρησε η ανάπτυξη του εργατικού κινήματος στη Ελλάδα;

Σημαντικό ρόλο για την απουσία ανάπτυξης του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα έπαιξαν οι ιστορικές ιδιομορφίες της Ελλάδας σε σχέση με την Ευρώπη, όπως για παράδειγμα η απουσία μεγάλων και σύγχρονων βιομηχανικών μονάδων. Γι' αυτόν  τον λόγο δεν υπήρξε δημιουργία πολλών σοσιαλιστικών ομάδων και εργατικών ομαδοποιήσεων και όσες δημιουργήθηκαν είχαν μικρή κοινωνική επιρροή.

Επίσης μέρος του εργατικού δυναμικού στα Ελληνικά δημόσια έργα ερχόταν από το εξωτερικό ή ήταν προσωρινής απασχόλησης. Ωστόσο στις μεταλλευτικές επιχειρήσεις που υπήρχαν Έλληνες μόνιμοι εργάτες έγιναν και οι πρώτες εργατικές εξεγέρσεις. (Λαύριο 1869)

Η Μεγάλη Ιδέα ακόμα  εμπόδισε τη διάδοση του σοσιαλισμού στην Ελλάδα και κατ' επέκταση τη δημιουργία εργατικού κινήματος.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν οι αιτίες ανάπτυξης του εργατικού κινήματος στην Ελλάδα;

Στο τέλος των βαλκανικών πολέμων (1912-13): η προσάρτηση της Θεσσαλονίκης στην Ελλάδα, βοήθησε το εργατικό κίνημα. Η μεγάλη πολυεθνική και εργατική οργάνωση της πόλης η Φεντερασιόν με πρωτεργάτες σοσιαλιστές από την εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης διέδωσε τις σοσιαλιστικές ιδέες στη χώρα.

Επίσης οι πιέσεις που δέχτηκε η Ελλάδα να μπει στον  Πρώτο Παγκόσμιο πόλεμο με το μέρος των Άγγλων ή το μέρος των Γερμανών, αλλά και η Ρωσική επανάσταση (1917) βοήθησαν στη δημιουργία εργατικού κινήματος στη Ελλάδα. Έτσι Ιδρύονται η  Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας (Γ.Σ.Ε.Ε.), αλλά και το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα της Ελλάδας (Σ.Ε.Κ.Ε.), που έγινε αργότερα,  (αφού μπήκε στην Τρίτη Διεθνή διάσκεψη των Κομμουνιστικών κομμάτων), το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ελλάδας (Κ.Κ.Ε.).

3: Οι οικονομικές συνθήκες κατά την περίοδο 1910-1922 σελ.48

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι είναι Βενιζελισμός ποιες ήταν οι προϋποθέσεις επιτυχίας του και ποιος ήταν ο ρόλος της αστικής τάξης ή Τι είναι ο Βενιζελισμός και ποια η σχέση του με τη Μεγάλη Ιδέα; (κοίτα και σελ. 15-16)

«Βενιζελισμός» ήταν η νέα πολιτική αντίληψη που εκφραζόταν από τον Ελευθέριο Βενιζέλο στα έτη 191Ο-1922 και θεωρούσε το ελληνικό κράτος ως μέσο έκφρασης και ανάπτυξης του Ελληνισμού, ο οποίος ζούσε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και σε άλλες χώρες. Το ελληνικό κράτος δηλαδή έπρεπε να επιδιώξει να ενσωματώσει τους 'Ελληνες που ζούσαν στις παροικίες του εξωτερικού.  Για να πετύχει αυτό έπρεπε το Ελληνικό κράτος να προσπαθήσει για θεσμικό εκσυγχρονισμό και ανάπτυξη των παραγωγικών του δυνάμεων.

Ο Βενιζέλος για τον σκοπό αυτό είχε με το μέρος του την αστική τάξη, που συνέχιζε να πλουτίζει μέσα και έξω από τα σύνορα του ελληνικού κράτους (Πλούσιοι Έλληνες υπήρχαν στην Αίγυπτο στη Σμύρνη, στον Πόντο, στην Πόλη, στο Δούναβη, στη Νότια Ρωσία). Αυτή η αστική τάξη επιθυμούσε να κυριαρχήσει και πολιτικά στις χώρες που δραστηριοποιούνταν. Ένα ισχυρό εθνικό κέντρο, μια ισχυρή Μεγάλη Ελλάδα (η οποία θα κατακτούσε τις περιοχές, που ζούσαν οι πλούσιοι Έλληνες αστοί) θα μπορούσε να εξασφαλίσει τον πλούτο αυτό και τα συμφέροντα της αστικής τάξης. Έτσι φυσιολογικά ο Βενιζελισμός συνδέθηκε με τη Μεγάλη Ιδέα που συσχετίζονταν με την απελευθέρωση των αλύτρωτων αδερφών σ' όλη την Οθωμανική αυτοκρατορία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΡΙΝ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ (1910-1911).

Η Μεγάλη Ιδέα βοήθησε την ανάπτυξη του κράτους Το 1911 υπήρξε πρόοδος φανερή της οικονομίας-τα έσοδα της Ελλάδας (240 εκατομμύρια) ήταν περισσότερα από τα έξοδα (181 εκατομμύρια), αν και ετοιμαζόμασταν για πόλεμο. Επίσης από το 1910 η μετανάστευση στις ΗΠΑ μείωσε την κοινωνική ένταση της ανεργίας και αποτέλεσε τρόπο αντιμετώπισης της αγροτικής-σταφιδικής κρίσης, διότι οι μετανάστες έστελναν λεφτά στους συγγενείς τους. 

ΕΡΩΤΗΣΗ:  Συνέπειες των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913):

1. Ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα νέες πλούσιες περιοχές και εκατομμύρια νέοι κάτοικοι. Τα εδάφη της χώρας αυξήθηκαν κατά 70% και ο πληθυσμός κατά 80%

2. Δημιουργήθηκαν νέες οικονομικές προοπτικές από εδάφη πεδινά και αρδευόμενα και έτσι  υπήρξε άνοδος της γεωργικής παραγωγής

3, Πρόβλημα ήταν οι ισχυρές μειονοτικές ομάδες στις περιοχές αυτές π.χ. Στην Ήπειρο εκτός από τους 166000 Έλληνες υπήρχαν και 38000 μουσουλμάνοι και Εβραίοι.

4. Η Ελλάδα απέκτησε την εμπιστοσύνη των αγορών και της δάνειζαν πιο εύκολα λεφτά.

4.Α' Παγκόσμιος πόλεμος: σελ.50

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν οι συνέπειες από τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α Παγκόσμιο πόλεμο;

Οι συνθήκες κατά τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο ήταν ιδιαίτερα δύσκολες.

1. Η σύγκρουση του Βενιζέλου και Παλατιού (ο Εθνικός Διχασμός)

2. η δαπανηρή επιστράτευση του 1915

3. η διάσπαση της χώρας. σε δυο κράτη με τη δημιουργία της κυβέρνησης της Εθνικής Άμυνας στη Θεσσαλονίκη.

4. και ο συμμαχικός αποκλεισμός και οι συγκρούσεις. είχαν ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο οικονομικό και κοινωνικό κόστος .Το 1917 όταν η Ελλάδα μπήκε στον Α παγκόσμιο πόλεμο έπρεπε να δανειστεί χρήματα από τους ξένους

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ο ΔΑΝΕΙΣΜΟΣ ΤΟΥ 1917

Το 1917 έγινε ένας ιδιόμορφος δανεισμός στην Ελλάδα, από τη Γαλλία (300 εκατομμύρια φράγκα), από τη Μεγάλη Βρετανία (12 εκατομμύρια λίρες) και από τις Η.Π.Α. (50 εκατομμύρια δολάρια) Αυτές οι χώρες εγκρίνουν ένα θεωρητικό δάνειο προς την Ελλάδα. Δηλαδή τα λεφτά του δανείου ποτέ δεν ήρθαν στην Ελλάδα, αλλά οι δανειστές κάλυψαν την έκδοση παραπάνω δραχμών. Τα αποτελέσματα ήταν:

1. Χρηματοδότησε με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα την πολεμική συμμετοχή της στο μακεδονικό μέτωπο, την εκστρατεία στην Ουκρανία και την Κριμαία και την πρώτη φάση του πολέμου στη Μικρά Ασία.

2. Τα αρνητικά αποτελέσματα ήταν: όταν το l920 ο Βενιζέλος έχασε τις εκλογές και πήραν την εξουσία τα φιλοβασιλικά κόμματα και έφεραν πίσω το βασιλιά Κωνσταντίνο, τότε οι Σύμμαχοι πήραν πίσω την στήριξη του Ελληνικού χαρτονομίσματος και έτσι ένα μεγάλο μέρος των δραχμών, που κυκλοφορούσαν έπαψε να έχει αξία. Επιπλέον από το 1918 και μετά ο κρατικός ισολογισμός κλείνει με ελλείμματα. (δηλαδή τα έσοδα της Ελληνικής οικονομίας ήταν περισσότερα από τα έξοδα) και η εκστρατεία στην Μικρά Ασία κοστίζει πολλά χρήματα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΏΠΊΣΤΗΚΑΝ ΤΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΑ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΤΟ 1922;

Έτσι τον Μάρτιο του 1922 ο τρόπος να ξεφύγει η Ελλάδα από το οικονομικό αδιέξοδο ήταν η «διχοτόμηση της δραχμής». Τα χαρτονομίσματα δηλαδή κόπηκαν στη μέση και κάθε μισό χαρτονόμισμα απέκτησε την αξία ολόκληρου. Το μισό δόθηκε στο κράτος ως υποχρεωτικός δανεισμός με αντάλλαγμα στους πολίτες ομόλογα, που θα τα εξαργύρωναν μετά από 20 χρόνια. Το πείραμα πέτυχε, το κράτος κέρδισε ένα δισεκατομμύριο και διακόσια εκατομμύρια δραχμές και μάλιστα επαναλήφθηκε και το 1926. Ωστόσο δεν έφτανε αυτό το κόλπο, για να  σταματήσει τη Μικρασιατική καταστροφή.

5. Η οικονομική ζωή κατά την περίοδο 1922-1936: σελ.51

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 1922 (ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ);

Το 1922 έγινε η Μικρασιατική καταστροφή. Στην Ελλάδα ήρθε πολύ μεγάλος αριθμός προσφύγων. Περίπου 1.275.000 χριστιανοί και Εβραίοι έρχονται στο ελληνικό κράτος, και περίπου 610.000 μουσουλμάνοι, που ζούσαν στην Ελλάδα φεύγουν. Οι ισορροπίες στην Ελληνική οικονομία αλλάζουν. Το ελληνικό κράτος έπρεπε να λειτουργήσει πολύ γρήγορα για την αποκατάσταση των προσφύγων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΜΕΤΑ ΤΟ 1922 (ΕΡΧΟΜΟΣ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ) ΚΑΙ ΠΩΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΗΚΑΝ;

1. η πολιτική αστάθεια (άλλαζαν συνέχεια κυβερνήσεις)

2. τα μίση του Διχασμού (ανάμεσα σε Βενιζέλο και Βασιλιά Κωνσταντίνο)

3. η ανακήρυξη της Δημοκρατίας, που έφερνε συχνά τις επεμβάσεις του στρατού με απόπειρες πραξικοπημάτων (επιβάλλονταν συχνά δικτατορίες)

4.Η ελονοσία και η φυματίωση, που θέριζαν τον πληθυσμό

Το ελληνικό κράτος ωστόσο αντέδρασε ικανοποιητικά. Αξιοποίησε

1. τις μουσουλμαvικές περιουσίες, που άφησαν οι μουσουλμάνοι φεύγοντας.

2. και αξιοποίησε την εξωτερική βοήθεια (δάνεια και εξειδικευμένο ξένο προσωπικό)

6. Η ελληνική οικονομία κατά την περίοδο του μεσοπολέμου ( 1919­-1939) σελ.52

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ ΠΟΥ ΕΠΕΤΡΕΨΑΝ ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ;

Πλεονεκτήματα, που οδήγησαν σε θετική οικονομική πορεία την Ελλάδα στον μεσοπόλεμο  ήταν:

1. Εθνική ομογενοποίηση. (δηλαδή φύγαν οι μειονότητες, μόνο το 7% των κατοίκων της Ελλάδας ήταν μειονοτικοί πληθυσμοί)

2. ολοκληρώθηκε η αγροτική μεταρρύθμιση. (έγιναν οι απαλλοτριώσεις της γης)

3. η αστικοποίηση προχωρούσε. (1/3 του Ελληνικού πληθυσμού ζούσε στην περίοδο του μεσοπολέμου στις πόλεις)

4. Η Ελλάδα βελτίωσε τις υποδομές της και ακολούθησε αναπτυξιακές πολιτικές. (δηλαδή έγιναν επενδύσεις)

5. Οι Έλληνες της διασποράς ζούσαν στο κράτος της Ελλάδας πια και έτσι δε έβλεπαν την Ελλάδα ως δευτερεύον πεδίο οικονομικής δράσης.

6. Οι πρόσφυγες είχαν φέρει μαζί τους γνώσεις, πολιτισμό και κυρίως μεγάλη διάθεση για εργασία και έτσι βοήθησαν την Ελληνική οικονομία.  

7.Οι μεγάλες επενδύσεις σελ.53

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΤΟΥ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΥ (1919-1939);

Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τον ερχομό των προσφύγων έγιναν σημαντικές επενδύσεις στην Ελλάδα :

1. 1925: Η αμερικανική εταιρεία ΟΥΛΕΝ κατασκευάζει το φράγμα και την τεχνητή λίμνη του Μαραθώνα, για την ύδρευση της Αθήνας που είχε πρόβλημα έλλειψης νερού εξαιτίας της αύξησης του πληθυσμού της. (είχε ξεπεράσει το ένα εκατομμύριο)

2. Η βρετανική εταιρεία ΠΑΟΥΕΡ εγκαθιστά στην πρωτεύουσα:

α. μονάδες παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος.

β. σύγχρονο δίκτυο αστικών συγκοινωνιών ( τραμ - λεωφορεία).

3. οι Γερμανικές εταιρείες επίσης  κάνουν επενδύσεις στην Αθήνα :α. στο τηλεφωνικό δίκτυο

β. στους δρόμους και στο να μην υπάρχουν χείμαρροι και να πλημμυρίζει η πόλη.

4. Και στην υπόλοιπη χώρα γίνονται εγγειοβελτιωτικά έργα (π.χ. αποξηράνσεις λιμνών), κάτι που επέφερε την αύξηση των καλλιεργούμενων εδαφών.

8. Η Τράπεζα της Ελλάδος σελ.53

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ;

Το Μάιο του 1927 με αφορμή το αίτημα της Ελλάδος στην Κοινωνία των Εθνών για νέο δάνειο, οι Μεγάλες Δυνάμεις απαιτούν να δημιουργηθεί μια νέα τράπεζα στην Ελλάδα, η Τράπεζα της Ελλάδος για να αναλάβει:

α. Τη διαχείριση των χρεών του Ελληνικού κράτους.

β. την έκδοση χαρτονομίσματος.

γ. την εφαρμογή της οικονομικής κυβερνητικής πολιτικής.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ ΤΗΣ;

Παρά τις αντιδράσεις της Εθνικής Τράπεζας εξαιτίας των πιέσεων των ξένων η τράπεζα λειτουργεί το 1928 και πετυχαίνει:

1.τις σταθερές ισοτιμίες της δραχμής με τα ξένα χαρτονομίσματα

2.την βελτίωση των οικονομικών της χώρας

β. την αύξηση της ικανότητας του κράτους να παίρνει δάνεια από το εξωτερικό.

γ. την ενίσχυση της εισροής συναλλάγματος και των επενδύσεων

δ. Επίσης η Τράπεζά της Ελλάδας βοηθά τις πολιτικές, θεσμικές, και οικονομικές πρωτοβουλίες της κυβέρνησης Βενιζέλου ( 1928-1932 ).

Η ανάπτυξη της Ελληνικής οικονομίας κρατά ως το 1932. Τότε φαίνονται και στην Ελλάδα οι συνέπειες της μεγάλης παγκόσμιας οικονομικής κρίσης (κραχ) που ξεκινά από τις ΗΠΑ. το 1929.

9. Η κρίση του 1932

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν για την Ελλάδα οι συνέπειες της μεγάλης κρίσης (κραχ) που ξεκινά από τις ΗΠΑ. το 1929;

Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξεκινά από Νέα Υόρκη το 1929 φτάνει στην Ελλάδα το 1932, σε μια εποχή «ευημερίας». Χάρη σε αυτήν την ευημερία η φτώχεια είχε περιοριστεί, τα προβλήματα της δεκαετίας του 1929 απομακρύνθηκαν και επικρατούσε αισιοδοξία και αυτοπεποίθηση για το μέλλον.

Ωστόσο, όταν η κρίση του 1929 έφτασε στην Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση προσπαθώντας να ξεφύγει από την κρίση δίνει όλα τα τα αποθέματα της χώρας σε χρυσό και συνάλλαγμα, για να πληρώσει τα δάνεια της και τις υποχρεώσεις της.

Την άνοιξη του 1932 δυστυχώς η χώρα δεν μπορεί να αναστείλει άλλο τη μετατροπή του εθνικού νομίσματος­ σε χρυσό και συνάλλαγμα και  έτσι αναπόφευκτα έρχεται η αδυναμία πληρωμής των εξωτερικών δανείων και η πτώχευση-χρεοκοπία

Τα αποτελέσματα της χρεοκοπίας του 1932 ήταν:

1. Το κράτος παρέμβαινε στα οικονομικά ζητήματα ( κυρίως στις εξωτερικές συναλλαγές)

2. Έγινε πολιτική προστατευτισμού των Ελληνικών προϊόντων  (μπαίναν φόροι στα ξένα προϊόντα, για να αγοράζει ο κόσμος τα Ελληνικά), με σκοπό την αυτάρκεια της χώρας.

3. Η οικονομία έγινε κλειστή γιατί δεν υπήρχαν ελεύθερες οικονομικές συμφωνίες. (δεν μπορούσε το κράτος να αγοράσει από το εξωτερικό ό,τι ήθελε)

4. Εμφανίστηκε η μέθοδος του διακανονισμού «Κλήριγκ» ,στο εξωτερικό εμπόριο. Αυτό σημαίνει ότι οι διεθνείς συναλλαγές γίνονταν όχι με συνάλλαγμα, αλλά με βάση τις συμφωνίες των κρατών μεταξύ τους,  που κοστολογούσαν τα προς ανταλλαγή προϊόντα και φρόντιζαν να κάνουν ίση την αξία των εισαγωγών ενός κράτους με αυτή των εξαγωγών με ειδικούς λογαριασμούς. (δηλαδή γινόταν ανταλλαγή προϊόντων από το ένα κράτος στο άλλο και το εξωτερικό εμπόριο δε γινόταν με λεφτά, αλλά με προϊόντα).

5. Αποτελέσματα αρνητικά υπήρξαν και στον πολιτικό χώρο: Εξαιτίας της χρεοκοπίας του 1932, δημιουργήθηκαν στον κόσμο ισχυρά συγκεντρωτικά κράτη που βοηθούσαν την κυριαρχία φασιστικών πολιτικών καθεστώτων. Έτσι τη δεκαετία του 1930, όλο και περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη αποκτούσαν δικτατορικά ή φασιστικά καθεστώτα Στη Ελλάδα τον Αύγουστο του  1936 επιβλήθηκε η δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά, που κατήργησε την κοινοβουλευτική δημοκρατία.

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ (1821-1936)

Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1821-1843)

1. Πελατειακά δίκτυα επί τουρκοκρατίας. σελ. 59

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αιτίες ένταξης των Ελλήνων στα πελατειακά δίκτυα (δίκτυα πατρωνίας) την προεπαναστατική περίοδο.

Πριν την επανάσταση του 1821 οι Έλληνες δεν μπορούσαν να δημιουργήσουν πολιτικά κόμματα. Τα συμφέροντα τους τα προστάτευαν μπαίνοντας μέσα σε ένα δίκτυο πατρωνίας. Αυτό το έκαναν για τους εξής λόγους; Για να προστατευτούν από τις αυθαιρεσίες των Τούρκων και για να έχουν βοήθεια (πρόνοια), αν τους συνέβαινε κάτι άσχημο. Επίσης αιτία δημιουργίας των πελατειακών δικτύων στην Τουρκοκρατία, ήταν ο ανταγωνισμός των πλούσιων Ελλήνων για να αποκτήσουν μία θέση εξουσίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι είναι τα δίκτυα πατρωνίας;

Οι Έλληνες στην Τουρκοκρατία εντάσσονταν στα δίκτυα πατρωνίας. Πολλές Ελληνικές οικογένειες συνδέονταν μεταξύ τους οριζόντια. Όλες αυτές συνδέονταν κάθετα με πάτρωνες-προστάτες και τις οικογένειες τους, που είχαν ψηλή κοινωνική θέση. Αυτές οι οικογένειες ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για την κατάληψη δημοσίων θέσεων. Στην Πελοπόννησο από το 1715 έως το 1821 υπήρξαν δύο δίκτυα πατρωνίας και την εξουσία την ασκούσαν δύο οικογένειες προκρίτων. Στη Στερεά Ελλάδα πάλι την εξουσία την είχαν οι αρματολοί. Στα νησιά την εξουσία στα δίκτυα πατρωνίας είχαν οι καραβοκύρηδες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί τα δίκτυα πατρωνίας στην Τουρκοκρατία δεν συνδέονταν με τα πολιτικά κόμματα;

Στην Τουρκοκρατία δεν υπήρχε Ελληνικό κράτος, αλλά Οθωμανική κυριαρχία. Συνεπώς τα δίκτυα πατρωνίας μπορούσαν να εξυπηρετήσουν μόνο καθημερινά προβλήματα, όπως τη διεκδίκηση δημοσίων αξιωμάτων, την κατασκευή δημοσίων έργων. Οι πάτρωνες-πρόκριτοι δεν μπορούσαν, ούτε να νομοθετήσουν, ούτε να πράξουν κάτι σχετικά με την εξωτερική πολιτική και επομένως δεν είχαν σχέση με την πολιτική και με τα πολιτικά κόμματα ενός κράτους, τα οποία νομοθετούν και ασκούν εξωτερική πολιτική.

2. Η διαμόρφωση νέων δεδομένων κατά την Επανάσταση σελ.60

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών κομμάτων στο πρώτο έτος της Ελληνική επανάστασης (1821).

Όταν οι Έλληνες κάναν την επανάσταση το 1821 και έδιωξαν τους Τούρκους άρχισαν να μαλώνουν μεταξύ τους για το ποιος θα αναλάβει την εξουσία. Μια σειρά γεγονότων δημιούργησε ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων Ελληνικών πολιτικών κομμάτων. Όταν ο Δημήτρης Υψηλάντης έφτασε το 1821 στην Πελοπόννησο σταλμένος από τον αδερφό του Αλέξανδρο Υψηλάντη, Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας, για να αναλάβει την εξουσία στην επαναστατημένη Ελλάδα διαπίστωσε ότι οι Πελοποννήσιοι πρόκριτοι είχαν δημιουργήσει ήδη στην Πελοπόννησο δικές τους τοπικές εξουσίες. Ο Υψηλάντης τότε θέλησε να υπάρξει στην Πελοπόννησο ένας «Γενικός Οργανισμός» στον οποίο αρχηγός θα ήταν αυτός και όχι οι πρόκριτοι.. Αυτό δεν το δέχτηκαν οι πρόκριτοι και παραλίγο να είχαμε εμφύλιο πόλεμο. Ο Υψηλάντης ήθελε την εξουσία του Αγώνα να την έχει μόνο αυτός, γιατί έτσι θα μπορούσαν να βρεθούν ευκολότερα χρήματα για τη συνέχιση του Αγώνα και επιπλέον θα υπήρχε πειθαρχία στο στράτευμα. Οι πρόκριτοι ήθελαν να είναι αυτοί υπεύθυνοι και έτσι δημιουργήθηκε η παράταξη που υποστήριζε τον Υψηλάντη και η παράταξη, που υποστήριζε τους πρόκριτους. 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το πρώτο Σύνταγμα της Επανάστασης («Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου»).

Το πρώτο Σύνταγμα της Επανάστασης, «Προσωρινό Πολίτευμα της Επιδαύρου», που ψηφίστηκε από την πρώτη Εθνοσυνέλευση το 1822 και ήταν περισσότερο δημοκρατικό και λιγότερο απολυταρχικό, διότι στην επαναστατημένη Ελλάδα θα ασκούσαν πολλοί την εξουσία (οι πρόκριτοι) και όχι ένας (ο Υψηλάντης). Τα αξιώματα τα πήρε ένας Φαναριώτης ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος (που από δω και πέρα θα ρύθμιζε την πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα) και οι πρόκριτοι, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης. Έτσι όμως δημιουργήθηκαν οι συνθήκες, για να γίνει εμφύλιος πόλεμος.  

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η δεύτερη Εθνοσυνέλευση του Άστρους της Κυνουρίας. σελ.62

Στη δεύτερη Εθνοσυνέλευση το 1823, που έγινε στο Άστρος της Κυνουρίας υπήρξαν δύο πολιτικές παρατάξεις: οι πρόκριτοι και οι κλεφτοκαπεταναίοι. Οι πρόκριτοι υποστήριζαν ότι η εξουσία τους ανήκε, γιατί έλεγαν ότι αυτοί ξέρουν από πολιτική, ενώ οι κλεφτοκαπεταναίοι, που είχε μεγαλώσει η δύναμη τους μετά τις επιτυχίες τους εναντίον των Τούρκων, έλεγαν ότι αυτοί πρέπει να διοικήσουν την επαναστατημένη Ελλάδα, γιατί αυτοί πολεμούν τους Τούρκους. Ωστόσο στην Εθνοσυνέλευση οι πρόκριτοι πήραν τις θέσεις εξουσίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι δύο Ελληνικοί Εμφύλιοι πόλεμοι κατά τη διάρκεια της επανάστασης και η γέννηση των τριών ξενικών κομμάτων στην Ελλάδα.

Μετά την Εθνοσυνέλευση στο Άστρος της Κυνουρίας στην επαναστατημένοι Ελλάδα κυριάρχησαν τα τοπικά συμφέροντα, οι φιλοδοξίες για την κατάληψη της εξουσίας και οι φατρίες. Πρόκριτοι και κλεφτοκαπεταναίοι πολέμησαν τους πρώτους έξι μήνες του 1824 και νίκησαν οι πρόκριτοι, οι οποίοι όμως έδωσαν αμνηστία (δεν τιμώρησαν) στους κλεφτοκαπεταναίους μετά το τέλος του πολέμου.

Ωστόσο το δεύτερο εξάμηνο του 1824 έγινε κι άλλος εμφύλιος πόλεμος στην Ελλάδα πιο άγριος από τον πρώτο. Οι παρατάξεις χωρίστηκαν με τοπικιστικά κριτήρια. Δηλαδή η μία παράταξη ήταν Πελοποννήσιοι στρατιωτικοί και πρόκριτοι και η άλλη παράταξη ήταν νησιώτες καραβοκύρηδες από τις Σπέτσες και την Ύδρα, που συμμάχησαν με οπλαρχηγούς από την Στερεά Ελλάδα. Στο τέλος νίκησαν οι νησιώτες με τους Στερεοελλαδίτες.

Αμέσως μετά δημιουργήθηκε το Αγγλικό κόμμα με αρχηγό τον Μαυροκορδάτο, το Γαλλικό με αρχηγό τον Κωλέττη και στο τέλος το Ρωσικό. Εκπρόσωποι και των τριών αυτών κόμματων συμμετείχαν στην Τρίτη Εθνοσυνέλευση των επαναστατημένων Ελλήνων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι ήταν το Πανελλήνιον;

Αντιπρόσωποι και των τριών κομμάτων (Αγγλικού, Γαλλικού και Ρωσικού) συμμετείχαν σε ένα πολιτικό όργανο που συμβούλευε τον πρώτο κυβερνήτη της Ελλάδα τον Καποδίστρια. Αυτό το πολιτικό όργανο το δημιούργησε ο Καποδίστριας, για να μη μαλώνουν τα κόμματα μεταξύ τους και να επικρατήσει ειρήνη στην πολιτική ζωή.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα χαρακτηριστικά των τριών ξενικών κομμάτων, ή επηρεάζονταν τα κόμματα από την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων;

Τα τρία κόμματα Αγγλικό, Γαλλικό και Ρωσικό πήραν το όνομα τους από τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, γιατί θεωρούνταν ότι εξυπηρετούσαν τα συμφέροντα των Μεγάλων Δυνάμεων. Δηλαδή υποστηρίχτηκε η άποψη ότι Άγγλοι, Γάλλοι και Ρώσοι διπλωμάτες, που δούλευαν στα προξενεία της Οθωμανικής αυτοκρατορίας έδιναν εντολές στους 'Έλληνες, που ήταν μέλη αυτών των κομμάτων είτε για λόγους συμφέροντος, είτε για να προστατευτούν από τους αντιπάλους τους. Όμως αυτή η άποψη μάλλον δεν είναι αληθινή. Αυτά τα κόμματα συχνά είχαν εντελώς διαφορετικές επιδιώξεις από τις επιδιώξεις των Μεγάλων Δυνάμεων για την Ελλάδα. 

3. Τα πρώτα ελληνικά κόμματα σελ.64

α. Το αγγλικό κόμμα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα μέλη του Αγγλικού κόμματος;

Μέλη του Αγγλικού κόμματος έγιναν πρόκριτοι, στρατιωτικοί, αλλά και έμποροι και λόγιοι (μορφωμένοι), που είχαν μείνει ή ίχαν σπουδάσει στην Ευρώπη. Άλλοι από αυτούς είχαν εθνικιστικές, άλλοι δημοκρατικές ιδέες. Ζητούσαν η Ελλάδα να γίνει ένα κράτος δικαίου, ώστε οι ίδιοι να εξασφαλίσουν τα οικονομικά και επαγγελματικά τους συμφέροντα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες προσδοκίες είχαν οι ηγέτες (Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος) και οι οπαδοί του Αγγλικού κόμματος από την Αγγλία; ή οι θέσεις του Αγγλικού κόμματος στην εξωτερική πολιτική της Ελλάδας.

Από το 1820 οι ηγέτες και οι οπαδοί του Αγγλικού κόμματος πίστευαν ότι Ελληνικό κράτος θα μπορούσε να γίνει και θα ήταν ασφαλές μόνο, αν το υποστήριζε η Αγγλία. Και μάλιστα όταν θα διαλυόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία θα μπορούσε η Ελλάδα να γίνει ακόμα μεγαλύτερη με τη βοήθεια των Άγγλων. Ο ηγέτης του Αγγλικού κόμματος ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος πίστευε ότι, αν διαλυόταν η Οθωμανική αυτοκρατορία η Αγγλία θα βοηθούσε την Ελλάδα να γίνει μεγαλύτερη και ισχυρότερη, για να εμποδίσει τη Ρωσία να κατέβει με τον στόλο της στη Μεσόγειο. Ωστόσο, αν και η Αγγλία ήθελε εκείνη την εποχή την Οθωμανική Αυτοκρατορία ακέραια, το Αγγλικό κόμμα πίστευε ότι η Ελλάδα πρέπει να γίνει ένα ισχυρό κράτος πρώτα και να περιμένει τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το πολιτικό πρόγραμμα του Αγγλικού κόμματος και του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, ή οι θέσεις του Αγγλικού κόμματος στην εσωτερική πολιτική της Ελλάδας.

Στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, πρότυπο για το Αγγλικό κόμμα ήταν το κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό πολιτικό σύστημα (βουλευτές που εκλέγονταν από τον λαό), που υπήρχε στην Αγγλία και αυτό ήθελε να εφαρμοστεί και στην Ελλάδα. Ο Μαυροκορδάτος, ο ηγέτης του, στην αρχή έλεγε η Ελλάδα να αποκτήσει Σύνταγμα και να γίνει χωρισμός των τριών εξουσιών. Αργότερα όμως υποστήριξε ότι πρώτα πρέπει να γίνουν κάποιες μεταρρυθμίσεις (αλλαγές) και μετά η Ελλάδα να αποκτήσει Σύνταγμα Τέτοιες μεταρρυθμίσεις ήταν: ανεξάρτητη Ελληνική δικαιοσύνη, δημιουργία εθνικού στρατού, ελευθερία του τύπου, αυτοκέφαλη (ανεξάρτητη) Ελληνική εκκλησία, που δεν την ελέγχει το πατριαρχείο, απόκτηση ατομικών ελευθεριών για τους Έλληνες πολίτες και μείωση της κρατικής εξουσίας. Όταν γίνονταν όλα αυτά τότε η Ελλάδα, σύμφωνα με το Αγγλικό κόμμα, μπορούσε να αποκτήσει και Σύνταγμα και να γίνει κράτος δικαίου. Γενικά το Αγγλικό κόμμα ήταν μετριοπαθές και ως προς τους στόχους του και ως προς τα μέσα που χρησιμοποιούσε, για να επιβάλλει την πολιτική του.

β. Το γαλλικό κόμμα. σελ.65.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι θέσεις και οι οπαδοί του Γαλλικού κόμματος κατά την Ελληνική Επανάσταση.

Ο Ιωάννης Κωλέττης ήταν ο αρχηγός του Γαλλικού κόμματος. Πήρε με το μέρος του κατά την Ελληνική Επανάσταση αρματολούς και κλέφτες. Χαρακτηριστικά αυτών των ανθρώπων ήταν η πολεμική διάθεση, η άγνοια της διπλωματίας και η υπερεκτίμηση των δυνάμεων τους. Επίσης ήθελαν δικαιοσύνη, δηλαδή όταν θα τελειώσει η Ελληνική Επανάσταση όλοι οι αγωνιστές της ελευθερίας να διοριστούν στο Ελληνικό δημόσιο ως μόνιμο στρατιωτικό προσωπικό.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι θέσεις του Γαλλικού κόμματος ως προς την εξωτερική πολιτική του νέου Ελληνικού κράτους.

Μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια αυξήθηκαν οι οπαδοί του Γαλλικού κόμματος στα νησιά και στην Πελοπόννησο. Τα μεσαία στελέχη του Γαλλικού κόμματος ήθελαν Σύνταγμα, αλλά διαφωνούσαν με το Αγγλικό κόμμα για την εξωτερική πολιτική της Ελλάδας. Τα στελέχη αυτά, αλλά και οπαδοί του Γαλλικού κόμματος, που ήταν φτωχοί γεωργοί και αγωνιστές κατά τη διάρκεια της επανάστασης, ήθελαν η Ελλάδα να πολεμήσει με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να απελευθερώσει τους αλύτρωτους Έλληνες, που ήταν ακόμα σκλάβοι των Τούρκων. Ο αρχηγός του Γαλλικού κόμματος μάλιστα, ο Κωλέττης το 1844 μίλησε στην Ελληνική Εθνοσυνέλευση για τη Μεγάλη Ιδέα, δηλαδή όλη η Ελλάδα να ενώσει τις δυνάμεις της για να απελευθερώσει τους αλύτρωτους αδερφούς.

Τα Γαλλικό κόμμα συνεπώς ζητούσε να αυξηθεί η Ελληνική επικράτεια με πόλεμο με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, εκφράζοντας τα συμφέροντα των αγωνιστών, που μπορούσαν να κερδίσουν τη ζωή τους μόνο από τον πόλεμο. Επίσης πρόσφυγες, που ήρθαν στην Ελλάδα από τις περιοχές που εντάσσονταν στην Οθωμανική αυτοκρατορία έγιναν οπαδοί του Γαλλικού κόμματος, γιατί τους συνέφερε η απελευθέρωση της ιδιαίτερης πατρίδας τους. (για να ξαναγυρίσουν πίσω) Για όλους αυτούς τους λόγους το Γαλλικό κόμμα ονομάστηκε και "Εθνικό κόμμα". 

Οι οπαδοί του Γαλλικού κόμματος είχαν μία τέλεια εικόνα για τη Γαλλία, γιατί πίστευαν ότι επειδή η Γαλλία δεν ανακατευόταν τόσο πολύ, όσο οι άλλες Μεγάλες Δυνάμεις στις υποθέσεις της Ανατολικής Μεσογείου θα βοηθούσε πιο εύκολα την Ελλάδα να απελευθερώσει τους αλύτρωτους Έλληνες, χωρίς να θέλει να την ελέγξει.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι θέσεις του Γαλλικού κόμματος ως προς την εσωτερική πολιτική του νέου Ελληνικού κράτους.

Το πρόγραμμα του Γαλλικού κόμματος, όσον αφορά την εσωτερική πολιτική της Ελλάδας ήταν ασαφές. Το μόνο σαφές που ζητούσε είναι να τακτοποιηθούν στο Ελληνικό δημόσιο οι αγωνιστές που πολέμησαν στην Ελληνική Επανάσταση. Επίσης ζητούσε να γίνει Σύνταγμα, έτσι ώστε ο Ελληνικός λαός να έχει δικαιώματα απέναντι στην μοναρχική εξουσία του βασιλιά Όθωνα. Μάλιστα ζητούσε στον Ελληνικό στρατό να διορίζονται Έλληνες στρατιώτες και στελέχη και όχι Βαυαροί. Το Γαλλικό κόμμα υποστήριζε ακόμα την ύπαρξη μίας ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας στην Ελλάδα. 

γ. Το ρωσικό κόμμα σελ.66.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι πολιτικές θέσεις του Ρωσικού κόμματος όσον αφορά την εσωτερική και εξωτερική πολιτική του Ελληνικού κράτους.

Οι θέσεις του Ρωσικού κόμματος ήταν σαφείς και όχι ασαφείς, όπως του Γαλλικού κόμματος. Έμοιαζε ωστόσο με τα άλλα δύο κόμματα, γιατί πίστευε και αυτό ότι μια μεγάλη δύναμη -στην προκειμένη περίπτωση η Ρωσία- θα στηρίξει την Ελλάδα στην εξωτερική της πολιτική και επίσης είχε ένα σχέδιο να οργανωθεί η Ελλάδα εσωτερικά, όπως και η Ρωσία. Την Ρωσία την ήθελαν πολλοί Έλληνες, διότι ήταν Ορθόδοξη χώρα, όπως και η Ελλάδα.

Τα χαρακτηριστικά του Ρωσικού κόμματος ήταν τα εξής:

α. Ήταν ένα συντηρητικό κόμμα, προσηλωμένο στην θρησκεία, που έβλεπε συνεχώς ότι η εκκλησία και οι παραδόσεις κινδυνεύουν από τις ξένες επιρροές. Το κόμμα αυτό αρνούνταν τον Διαφωτισμό, την Δυτική παιδεία και για να αποκτήσει οπαδούς, έκανε επίκληση στο θρησκευτικό συναίσθημα των Ελλήνων.

β. Έτσι πολλοί δυστυχισμένοι, που ατύχησαν κατά την Ελληνική επανάσταση, αγρότες, ακτήμονες, χαμηλόβαθμοι στρατιωτικοί, μοναχοί, αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι, που απολύθηκαν μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, έγιναν οπαδοί του Ρωσικού κόμματος.

γ. Το Ρωσικό κόμμα πίστευε ότι έπρεπε να δημιουργηθεί ένα ισχυρό Ελληνικό κράτος, που θα συνεργαζόταν με τη Ρωσία και το Οικουμενικό πατριαρχείο, δίνοντας στην Ελληνική εκκλησία κυρίαρχη θέση.

δ. Το Ρωσικό κόμμα δεν πίστευε στο Σύνταγμα, πίστευε ότι οι πολιτικοί ξέρουν τα προβλήματα του λαού καλύτερα από τον ίδιον τον λαό. Ήταν συνεπώς ένα συγκεντρωτικό κόμμα, ενάντια στην πολυφωνία (να ακούγονται πολλές απόψεις) και σπάνια συνεργάστηκε με τα άλλα κόμματα για την ψήφιση συντάγματος.

ε. Στην περίοδο της Βαυαροκρατίας στη Ελλάδα οι οπαδοί του Ρωσικού κόμματος, που λεγόταν και Ναπαίοι, δεν έβρισκαν άσχημο τον συγκεντρωτικό τρόπο, που κυβερνούσαν οι Βαυαροί (η Αντιβασιλεία), αλλά το ότι οι Βαυαροί ψήφισαν το αυτοκέφαλο (την ανεξαρτησία) της Εκκλησίας της Ελλάδας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έτσι όμως πίστευαν, αν η Εκκλησία της Ελλάδας γινόταν ανεξάρτητη από το Πατριαρχείο (το οποίο συνδεόταν με την Ρωσία) δε θα μπορούσαν οι Ρώσοι να επεμβαίνουν, για να προστατέψουν την Ορθοδοξία. Έτσι πολέμησαν τις προσπάθειες της Αντιβασιλείας για το αυτοκέφαλο της Εκκλησίας της Ελλάδας.

4. Τα κόμματα ως εκφραστές του πνεύματος της εποχής. σελ.68

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιο ήταν το ιδεολογικό και πολιτικό πλαίσιο δημιουργίας των τριών κομμάτων;

Σύμφωνα με τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό ήταν κάτι καλό για μία κοινωνία οι άνθρωποι να συγκρούονται για τις ιδέες, τα «πιστεύω» τους, αλλά και για τα συμφέροντα τους. Επειδή όμως οι ιδέες του Διαφωτισμού δεν επηρέασαν το νέο Ελληνικό κράτος η σύγκρουση ιδεών θεωρήθηκε κάτι αρνητικό (ιδιοτελές) και ανήθικο. Με τέτοιου είδους ιδέες να κυριαρχούν δημιουργήθηκαν στην Ελλάδα τα τρία ξενικά κόμματα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα κοινά σημεία των τριών ξενικών κομμάτων;

α. Στην οικονομία οι απόψεις των κομμάτων ήταν κοινές. Ο πόλεμος του 1821 έφερε μεγάλες καταστροφές. Το νέο Ελληνικό κράτος συνεπώς έπρεπε να βοηθήσει. Και τα τρία κόμματα υποστήριζαν ότι το κράτος έπρεπε να στηρίξει οικονομικά την αγροτική οικονομία, τις βιοτεχνίες, το εμπόριο και τη ναυτιλία. Έλεγαν ακόμα ότι χρειαζόταν νομοθεσία για τη φορολογία και τους δασμούς, που θα έμπαιναν στα προϊόντα, ότι έπρεπε να δημιουργηθεί συγκοινωνιακό δίκτυο στην Ελλάδα, να καταπολεμηθεί η πειρατεία και η ληστεία, να στηριχτεί από το κράτος η Εθνική Τράπεζα που έγινε το 1841.

β. Και τα τρία κόμματα δεν είχαν σαφή οργάνωση. Στις περιόδους που κυβερνούσαν ο Καποδίστριας και ο βασιλιάς Όθωνας δεν υπήρχε Σύνταγμα, δεν υπήρχαν εκλογές (συλλογικές διαδικασίες), για να συμμετέχουν πολιτικά κόμματα. Μόνο σε κάποιες περιπτώσεις τα τα τρία κόμματα επαναστατούσαν για να δείξουν την αντίθεση τους, είτε με τον Καποδίστρια, είτε με την Αντιβασιλεία και τον Βασιλιά Όθωνα.

Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ

ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

( 1821-1936 )

Β ΧΕΙΡΑΦΕΤΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ (1844-1880)

1. Το σύνταγμα του 1844 σελ.70

ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΠΡΙΝ ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ ΤΟΥ 1844 (μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου του 1843);

Η Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 επηρέασε τα πολιτικά πράγματα στην Ελλάδα και είχε τα εξής αποτελέσματα:

1. Τα κόμματα ( Αγγλικό, Γαλλικό , Ρωσικό) άρχισαν να παίζουν ενεργότερο ρόλο στην πολιτική ζωή της χώρας ..

2. Φάvηκαν οι μεταξύ τους διαφορές.

3. Και τα τρία κόμματα υποστήριζαν να ψηφιστεί Σύνταγμα. Ζητούσαν με αυτόν τον τρόπο τον περιορισμό των εξουσιών του βασιλιά. Κατόρθωσαν έτσι να αποφύγουν τις ακραίες θέσεις και να πάρουν κοινές αποφάσεις

ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1844

Με το σύνταγμα του 1844 το πολίτευμα έγινε συνταγματική μοναρχία αλλά κατοχυρώθηκαν συνταγματικά θεμελιώδη δικαιώματα όπως :

1. η ισότητα απέναντι στο νόμο

2. η απαγόρευση της δουλείας

3. το απαραβίαστο του οικογενειακού ασύλου

4. η ελευθερία γνώμης και τύπου

5. η προστασία της ιδιοκτησίας

6. η δωρεάν εκπαίδευση

Δυστυχώς αδυναμία του συντάγματος: ήταν ότι δεν κατοχυρώθηκε συνταγματικά (ψηφίστηκε) το δικαίωμα του «συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι»

Καθορίστηκαν στο σύνταγμα οι βασιλικές εξουσίες:

1. η συμμετοχή του βασιλιά στην άσκηση της νομοθετικής εξουσίας.

2. Ο βασιλιάς είχε την αρχηγία του κράτους και του στρατού αλλά οι πράξεις του όμως είχαν αξία, μόνο αν υπέγραφε τους νόμους του ο αρμόδιος υπουργός.

3. Θα υπήρχε εκτός από τη Βουλή και Γερουσία. Οι γερουσιαστές διορίζονταν από το βασιλιά και ήταν ισόβιοι (για όλη τους τη ζωή).

Καθορίστηκε στο πρώτο σύνταγμα του 1844  ο τρόπος ψηφοφορίας και η εκλογική διαδικασία στην Ελλάδα.

1. το δικαίωμα καθολικής ψηφοφορίας για τους άνδρες που ήταν παγκόσμια πρωτοπορία γιατί ψήφιζαν όλοι οι άντρες ανεξάρτητα από το εισόδημα τους.

2. καθοριζόταν η εκλογική διαδικασία: οι εκλογείς μπορούσαν να δώσουν θετική ψήφο σε όσους υποψηφίους βουλευτές ήθελαν ( ακόμα και σε ψηφοδέλτια διαφορετικών πολιτικών συνδυασμών)

Πρόβλεψη για κόμματα στο πρώτο Σύνταγμα του 1844.

Πρόβλεψη στο πρώτο Σύνταγμα για συμμετοχή των κομμάτων στη βουλή δεν υπήρχε . Με κλήρωση ανάμεσα στους βουλευτές θα δημιουργούνταν κοινοβουλευτικές επιτροπές. Έτσι το αποτέλεσμα  ήταν να υπάρχουν ανάμεσα στους βουλευτές συζητήσεις και συχνά συναίνεση (συμφωνία) για τα θέματα του κράτους.

ΕΡΩΤΗΣΗ ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΗΣ ΨΗΦΟΦΟΡΙΑΣ ΤΟΥ 1ου Συντάγματος;

Οι συνέπειες του ότι ψήφιζαν όλοι οι Έλληνες ήταν:

1. Η Καθολική ψηφοφορία διευκόλυνε τη διεκδίκηση συμφερόντων των πολιτών (να ζητούν δηλαδή χάρες από τους βουλευτές)

2. Ωστόσο μια μικρή πολιτική ηγετική ομάδα δημιούργησαν αυτές τις φιλελεύθερες πολιτικές ιδέες και τους κανόνες λειτουργίας των κομμάτων και όχι ο Ελληνικός λαός.

3.  Η Ελλάδα δηλαδή μιμήθηκε με τον κοινοβουλευτισμό (να εκλέγουν οι πολίτες τους βουλευτές τους) τα δυτικά πρότυπα, που όμως δεν ταίριαζαν στη νοοτροπία των Ελλήνων.

4. Έτσι ο κοινοβουλευτισμός ρίζωσε στην Ελλάδα, αλλά εξυπηρέτησε τις ιδιαίτερες ανάγκες και προβλήματα των Ελλήνων. Είναι άδικο να λέμε ωστόσο  ότι η Ελλάδα μιμήθηκε πολιτικά  τη Δύση, ενώ γινόταν προσπάθεια με το Σύνταγμα  να γίνει και αυτή ένα κράτος Δικαίου. Επομένως τα  κόμματα πια αποτελούσαν αναγκαιότητα της εποχής,  αλλά δεν μπορούν να χαρακτηριστούν με σημερινούς όρους (αριστερά-δεξιά, προοδευτικά­, συντηρητικά κόμματα)

2.Η Παρακμή των ξενικών κομμάτων κατά την περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας 1844-1862 σελ.73

ΕΡΩΤΗΣΗ Γιατί παρήκμασαν τα ξενικά κόμματα στην περίοδο της συνταγματικής μοναρχίας 1844-1862;

Τα πολιτικά κόμματα μετά το πρώτο Σύνταγμα μένουν στάσιμα, και οδηγούνται σε παρακμή.

-Το Ρωσικό κόμμα παρήκμασε, γιατί στην περίοδο ανάμεσα στα δύο συντάγματα ( 1844-1864 ) γίνονται δεκτά τα αιτήματά του ,που είχαν σχέση με την Ορθόδοξη Εκκλησία και την εξάρτηση της από το Πατριαρχείο. Έτσι μετά δεν είχε λόγο ύπαρξης. Επίσης η ήττα της Ρωσίας στον Κριμαϊκό πόλεμο, είχε σαν αποτέλεσμα να απαξιωθεί το Ρωσικό κόμμα  στα μάτια των Ελλήνων.

-Το Γαλλικό κόμμα παρήκμασε, γιατί  είχε για αρχηγό τον Κωλλέτη, που έγινε και πρωθυπουργός (1844­-1847) Αυτός κυβέρνησε με τρόπο που ενίσχυε τον βασιλιά. Δεν πήγαινε στη βουλή αλλά ο βασιλιάς του έδωσε πέντε υπουργεία από τα επτά και δεν τον ήλεγχε κανένας. Στις εκλογές τρομοκρατούσε τους πολίτες για να τον ψηφίσουν, έκανε κακό δηλαδή στον κοινοβουλευτισμό (Το πολίτευμα ήταν τότε δηλαδή ένα είδος κοινοβουλευτικής δικτατορίας). Μετά το θάνατό του το Γαλλικό κόμμα έπεσε σε παρακμή εξαιτίας του ότι ο κόσμος μίσησε τον Κωλέττη.

Ο βασιλιάς Όθωνας ενίσχυε τους κυβερνητικούς βουλευτές δηλαδή τους βουλευτές που ο ίδιος έκανε υπουργούς. γιατί υπάκουαν σ' αυτόν Αποτέλεσμα: Ο Όθωνας ήταν σε σύγκρουση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης, δηλαδή με τους βουλευτές που δε γίνονταν υπουργοί.

Ένας άλλος λόγος για την παρακμή του Γαλλικού κόμματος, αλλά και του Αγγλικού ήταν ότι το Αγγλικό και Γαλλικό κόμμα κατά την περίοδο του Κριμαϊκού πολέμου ( 1853­-1856 ) έχασαν τη δύναμη του. Η Αγγλία -Γαλλία φέρθηκαν άσχημα στους Έλληνες αποκλείοντας με τα πλοία τους τα ελληνικά λιμάνια προκαλώντας έλλειψη αγαθών και πείνα. Ναυτικό αποκλεισμό επίσης είχαν κάνει και μερικά χρόνια πριν με την υπόθεση Πατσίφικο.  Αποτέλεσμα : Έχασαν την εμπιστοσύνη των οπαδών τους και ο κόσμος μίσησε και το Αγγλικό και το Γαλλικό κόμμα Κέρδισε λίγο έδαφος το Ρωσικό κόμμα (Έχασε όμως η Ρωσία στον Κριμαϊκό πόλεμο και ως αποτέλεσμα σιγά-σιγά εξαφανίστηκε το Ρωσικό κόμμα) .

3. Η «νέα γενιά» σελ. 75

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΝ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΚΜΗ ΤΩΝ ΞΕΝΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ

. Η νέα γενιά μετά τον Κριμαϊκό πόλεμο (1853-1856) δεν είχε τις εμπειρίες της προηγούμενης ( δεν είχε ζήσει δηλαδή την τουρκοκρατία­, την επανάσταση, την αντιβασιλεία, τη βοήθεια των Δυνάμεων στις δύσκολες στιγμές). Δε είχε η νέα γενιά τις απόψεις και α ιδανικά των πολιτικών, που παλαιότερα υποστήριζαν τα ξένα κόμματα. Τα χαρακτηριστικά της ήταν ότι επειδή εκείνη την εποχή αυξήθηκε ο αστικός πληθυσμός της Ελλάδας, οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν στις πόλεις, πιο κοντά στα κέντρα λήψης αποφάσεων και είχαν μεγαλύτερη ενημέρωση. Έπίσης μειώθηκαν οι αναλφάβητοι στους άντρες.

Τα αποτελέσματα από αυτές τις νέες καταστάσεις ήταν:

1. Άρχισαν οι άνθρωποι να έχουν περισσότερες απαιτήσεις -να επικρίνουν τις δυσλειτουργίες του κράτους

2. Επιθυμούσαν ακόμα να συμμετέχουν στα πολιτικά πράγματα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΩΝ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΙΛΩΝ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΤΟΥ 1850

Στα τέλη της δεκαετίας του 1850 οικονομικά και πολιτικά προβλήματα έχουν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία αντιπολιτευτικών ομίλων (αντιπολιτεύονταν τον βασιλιά) με αιτήματα εκσυγχρονιστικά. Αυτοί οι αντιπολιτευτικοί όμιλοι ζητούσαν:

1. ελεύθερες εκλογές .

2. φορολογική μεταρρύθμιση (ελάφρυνση των φόρων στους αγρότες)

3. κρατικές επενδύσεις σε έργα υποδομής

4. ίδρυση αγροτικών τραπεζών

5. απλούστερη διοίκηση

Κύριος εκπρόσωπος των αντιπολιτευτικών ομίλων ήταν ο Αλέξανδρος Κουμουνδούρος. Έτσι τον Φεβρουάριο του 1862 γίνεται επανάσταση με στόχο την απομάκρυνση του βασιλιά. Συμμετέχουν :

1. Αξιωματικοί

2. άνεργοι απόφοιτοι πανεπιστημίου

3. άτομα ανώτερων κοινωνικών στρωμάτων που ήθελαν ευκαιρίες συμμετοχής στην πολιτική

Τον Οκτώβρη του 1862 ο βασιλιάς Όθωνας εγκαταλείπει τη χώρα.

4.Η Εθνοσυνέλευση του 1862-1864 σελ.77

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗΣ ΤΟΥ 1862-1864

Το Νοέμβριο του 1862 έγιναν εκλογές αντιπροσώπων για Εθνοσυνέλευση, που θα ψήφιζε νέο σύνταγμα. Οι αντιπρόσωποι προερχόταν από τοπικά ψηφοδέλτια κι όχι από τα ξενικά κόμματα.

Οι πολιτικές παρατάξεις της Εθνοσυνέλευσης ήταν:

1. Οι Πεδινοί. Είχαν ηγέτη τον Δημήτριο Βούλγαρη που υπονόμευε τους κοινοβουλευτικούς θεσμούς και ήθελε με τη βοήθεια σωματοφυλάκων (πραιτωριανών) να μείνει στην εξουσία. Οι οπαδοί τους ήταν οι παράνομα διορισμένοι στο στρατό και στο δημόσιο (που ήταν μαζί του, για να μη χάσουν τη θέση τους, αν επικρατούσε η νομιμότητα), οι άνεργοι πτυχιούχοι και οι μικροκαλλιεργητές.

2.0ι Ορεινοί Ηγέτες τους ήταν ο Γρίβας και ο Κανάρης που είχαν κοινό στόχο την αντίσταση στους πεδινούς. Οπαδοί τους ήταν μικροκαλλιεργητές, έμποροι, πλοιοκτήτες.

3. Το Εθνικόν Κομιτάτον. Ηγέτης τους ήταν ο Επαμεινώνδας Δεληγιώργης .Ήταν υπέρ του εκσυγχρονισμού και του κοινοβουλευτισμού, ζητούσαν μεταρρυθμίσεις στη διοίκηση και στο στρατό και ήθελαν πολιτιστική εξάπλωση της Ελλάδας στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

4.0ι Εκλεκτικοί Ετερόκλητη και μετριοπαθής ομάδα μορφωμένων ανθρώπων, πολιτικών και στρατιωτικών με μεσολαβητικό ρόλο μεταξύ των άλλων παρατάξεων, για να στηριχτούν σταθερές κυβερνήσεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ ΟΡΟΙ ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΟΥ 1864

Άρθρα Συντάγματος 1864

Ι. Το πολίτευμα ήταν Βασιλευόμενη δημοκρατία

2.Καθιερώθηκαν η Λαϊκή Κυριαρχία

3.η μυστική και καθολική ψηφοφορία

4.η ανεξάρτητη Δικαιοσύνη

5.Η Ελευθερία του «Συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι» κάτι που σήμαινε ότι μπορούσαν να δημιουργηθούν πολιτικά κόμματα γιατί έτσι θα εκφράζονταν η γνώμη του λαού και η θέληση του και δε θα υπερίσχυαν οι συνωμοσίες και η βία.

6. Η κυβέρνηση θα πρέπει να προέρχεται από την κοινοβουλευτική πλειοψηφία

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΑΡΧΗ ΔΕΔΗΛΩΜΕΝΗΣ 1875

Ο Χαρίλαος Τρικούπης το 1875 μίλησε για δύο κόμματα εξουσίας, όπως στην Αγγλία που θα εναλλάσσονται στην εξουσία και ο βασιλιάς θα δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης μόνο στον πολιτικό εκείνον, που θα τον ψηφίζει (Δεδηλωμένη εμπιστοσύνη) η πλειοψηφία των βουλευτών, δηλαδή στον αρχηγό του κόμματος με τους περισσότερους βουλευτές. Ο βασιλιάς, που πριν τη δεδηλωμένη έκανε πρωθυπουργό τον βουλευτή, που αυτός ήθελε δέχτηκε μετά από πιέσεις, την πρόταση του Τρικούπη. Έτσι τα κόμματα μειοψηφίας μετά την ψήφιση της δεδηλωμένης δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν κυβέρνηση και αναγκαστικά θα ενώνονταν με τα μεγάλα κόμματα με αποτέλεσμα να σχηματίζονται σταθερές κυβερνήσεις πλειοψηφίας.

Γ ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ (1880-1909) (σελ.80-88)

1. Η εδραίωση του δικομματισμού. σελ.80

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΩΣ ΘΕΜΕΛΙΩΘΗΚΕ Ο ΔΙΚΟΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ;

(Πρώτα γράφουμε για την ερώτηση για την αρχή της Δεδηλωμένης)

Το διάστημα 1875-1880 είναι μεταβατική περίοδος. Ούτε στη εκλογές του 1875 ούτε στις εκλογές του 1879 κερδίζει την πλειοψηφία στη βουλή κάποιο κόμμα. Το 1884 όμως τα δύο μεγάλα κόμματα του Τρικούπη Δηλιγιάννης έχουν πάνω από το 92 τοις εκατό των βουλευτών

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες οι θέσεις και το πρόγραμμα του Τρικουπικού κόμματος;

Το τρικουπικό κόμμα επιδιώκει:

1. να γίνει η Ελλάδα κράτος δικαίου

2. εξορθολογισμό της διοίκησης, που σημαίνει περιορισμό της εύνοιας στους οπαδούς των κομμάτων που τους διόριζαν στο δημόσιο. Έτσι για πρώτη φορά είπαν ποια πρέπει να' ναι τα προσόντα όσων θα διορίζονται στο δημόσιο.

3. την ανάπτυξη της οικονομίας ( κυρίως της γεωργίας)

4. βελτίωση της άμυνας και των υποδομών της χώρας (κυρίως δημιουργία συγκοινωνιακού δικτύου) .

Για να επιτύχει όλα αυτά ο Τρικούπης:

1. προσπαθεί να κάνει οργανωτικές μεταβολές στην Ελλάδα  και  να καταφέρει τη βελτίωση των οικονομικών της χώρας με αύξηση των φόρων και σύναψη νέων δανείων από το εξωτερικό.

2. δίνει κίνητρα σε ιδιώτες επιχειρηματίες για επενδύσεις

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες οι συνέπειες του προγράμματος του Τρικούπη;

_ Δυστυχώς από τη μεγάλη φορολογία επήλθε η εξάντληση των  φορολογουμένων

_ Υπερβολική επιβάρυνση του προϋπολογισμού με αποτέλεσμα να μεγαλώσει το χρέος του κράτους.

- Το 1893 το κράτος κηρύσσει πτώχευση. Ως τη δεκαετία του 1870 το κράτος ήταν ο κύριος εργοδότης έδινε θέσεις εργασίας στο δημόσιο, κοινωνική εξέλιξη και σημαντικό εισόδημα στους δημοσίους υπαλλήλους . Γι' αυτό όλοι πίεζαν τους πολιτικούς για διορισμό στο δημόσιο. Ωστόσο ο Χαρίλαος Τρικούπης ήταν εκπρόσωπος των νέων στρωμάτων της κοινωνίας που ήθελαν να υπάρξει ανάπτυξη και να γίνουν έργα στην Ελλάδα με τον ερχομό ιδιωτικών κεφαλαίων (χρημάτων) από το εξωτερικό

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ ΔΗΛΙΓΙΑΝΝΗ;

Ο Δηλιγιάννης ήταν ο κύριος πολιτικός αντίπαλος του Τρικούπη

1. επιδιώκει όχι τον χωρισμό των εξουσιών εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική) αλλά συγκέντρωση τους και έλεγχό τους από το κόμμα του.

2. ζητά κοινωνική δικαιοσύνη μείωση φόρων και κατάληψη δημόσιων θέσεων από τους οπαδούς του κόμματος του (αντίθετα με τον Τρικούπη που θέλει εκσυγχρονισμό με κάθε κόστος)

3. στη Θεσσαλία που υπάρχει η μεγάλη ιδιοκτησία ο Δηλιγιάννης ζητά να δοθεί η γη στους αγρότες, αντίθετα με τον Τρικούπη που υποστήριζε τους μεγαλογαιοκτήμονες

4. ζητά ένα κράτος κοινωνικής αλληλεγγύης (δηλαδή να δίνονται λεφτά και διορισμοί στο δημόσιο, αντί να να αναπτυχθεί η  ιδιωτική οικονομία)

5. ζητά αργή οικονομική ανάπτυξη που βασίζεται σε παραδοσιακές οικονομικές δραστηριότητες (π.χ στην ανάπτυξη της γεωργίας). Ο Δηλιγιάννης μισούσε το τυχοδιωκτικό χρηματιστηριακό κεφάλαιο, (δηλαδή τους ξένους, που δάνειζαν την Ελλάδα για να κάνει έργα υποδομής και μετά ζητούσαν μεγάλους τόκους με αποτέλεσμα να καταχρεωθεί η χώρα)

2. Η οργάνωση των κομμάτων κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. σελ.82

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα χαρακτηριστικά των κομμάτων στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα

1.Στη δεκαετία του 1880 τα κόμματα δεν διαλύονταν οπωσδήποτε μετά το θάνατο του ηγέτη τους. Για τη διατήρηση του μετρούσε η πολιτική θέση που είχε και η τακτική που ακολουθούσε.

2.Η βάση των κομμάτων δεν είχε τυπική οργάνωση. Κυριαρχούσε η οικογενειοκρατία , οι πελατειακές σχέσεις και η εξαγορά ψήφων. Ωστόσο ο ψηφοφόρος έκρινε και την πολιτική των κομμάτων (ιδιαίτερα των δύο μεγάλων), κατά πόσο αυτά βοηθούσαν την περιοχή που έμενε. Μετρούσε ακόμα, αν βοηθούσε ο βουλευτής την κοινωνική ομάδα, που ανήκε ο ψηφοφόρος, για να τον ψηφίσει.

3. Οι υποψήφιοι βουλευτές επιλέγονταν από το κάθε κόμμα με βάση αν είχαν δικό τους κύκλο οπαδών στον οποίο βέβαια κάνανε εξυπηρετήσεις

4. Ο τρόπος ψηφοφορίας ήταν με σφαιρίδια και μπορούσε κανείς να ψηφίζει όχι μόνο ένα κόμμα, αλλά όλοι οι υποψήφιοι μπορούσαν να ψηφιστούν θετικά ή αρνητικά. Ωστόσο από το 1882 και μετά οι περισσότεροι εκλογείς ψηφίζουν με κομματικά κριτήρια 'ένα και μόνο κόμμα. Τα αποτελέσματα ήταν :

-να περιοριστεί η εκλογή ανεξάρτητων-προσώπων

-όλο και περισσότεροι υποψήφιοι να επιδιώκουν να μπουν στα ψηφοδέλτια των μεγάλων κομμάτων (Το 1885 στις εκλογές υπήρχαν μόνο 4 τοπικά ψηφοδέλτια, ενώ το 1879 ήταν 24)

-και να ενισχυθεί ο ρόλος των κομμάτων 

5. Οι υποψήφιοι βουλευτές: προέρχονταν από ανώτερα κοινωνικά στρώματα πχ δικηγόροι, δημόσιοι υπάλληλοι, ενώ τα κομματικά μέλη προέρχονταν και από κατώτερα στρώματα

6. Η κοινοβουλευτική ομάδα είχε πολύ σημαντική θέση. Η βουλή χρειαζόταν μεγάλη πλειοψηφία για να παίρνει αποφάσεις, οπότε οι βουλευτές συχνά εκβίαζαν την κυβέρνηση ότι θα απουσιάζουν από τις ψηφοφορίες των νόμων, αν η κυβέρνηση δε κάνει τις επιθυμίες των οπαδών τους.

7. Οι κυβερνήσεις συνήθως δε χρησιμοποιούσαν μεθόδους εξαναγκασμού όπως παλιότερα .Συχνό φαινόμενο ήταν ωστόσο η πατρωνία (διορισμοί, μεταθέσεις ,δάνεια) και η διαφθορά του κρατικού μηχανισμού)

8.Στο τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα δεν υπήρχαν ταξικά κόμματα στην Ελλάδα, αντίθετα μεγάλες χώρες της Ευρώπης. Οι λόγοι ήταν: Οι Πελατειακές σχέσεις, η κοινωνική κινητικότητα, ο χωρισμός των πολιτικών από την κοινωνία, η ύπαρξη της Μεγάλης Ιδέας και η πολιτική των δύο μεγάλων κομμάτων που δε στήριζαν συγκεκριμένες κοινωνικές τάξεις, αλλά όλα απευθύνονταν στους αγρότες, που ήταν η πλειοψηφία του Ελληνικού πληθυσμού.

3. Από τη χρεοκοπία στο στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί ( 1893 -1909) σελ.84

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΑΙΤΙΕΣ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΣΤΟ ΓΟΥΔΙ;

1.Το 1893 έγινε η πτώχευση της Ελλάδας επί πρωθυπουργίας Χαρίλαου Τρικούπη παρά τη μεγάλη φορολογία. Το όραμα για ένα σύγχρονο αναπτυγμένο κράτος δεν πραγματοποιήθηκε.

2. Αστοί και διανοούμενοι απογοητεύονταν για τη γραφειοκρατία και αναποτελεσματικότητα του κράτους και την έλλειψη οικονομικής ανάπτυξης

3. Οι μικροκαλλιεργητές ήταν απογοητευμένοι επίσης γιατί δε μοιράζονταν η γη στους ακτήμονες

4. Οι αξιωματικοί στρατού πίστευαν ότι ο στρατός θα ήταν αναποτελεσματικός σε περίπτωση πολέμου

5. Από το 1893 ως 1897 υπήρξε η αποτυχία των δυο μεγάλων κομμάτων (τρικουπικό ,δηλιγιαννικό) να υλοποιήσουν το πρόγραμμά τους με αποτέλεσμα την έλλειψη εμπιστοσύνης σε κόμματα και θεσμούς.

6. Το 1897 ο ελληνοτουρκικός πόλεμος έφερε την ήττα της Ελλάδας με αποτελέσματα ο βασιλιάς Γεώργιος να επιβληθεί στο κοινοβούλιο και η δυσπιστία των πολιτών προς τα κόμματα να μεγαλώσει.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για την ομάδα των Ιαπώνων;

Το 1906 ως το 1908: εμφανίζεται η κοινοβουλευτική ομάδα των Ιαπώνων με αρχηγό τον Δημήτριο Γούναρη που ασκεί κριτική στο πολιτικό σύστημα γιατί δεν προσαρμόζεται στις σύγχρονες εξελίξεις. Το 1908 διαλύεται.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για το κίνημα στο Γουδί; Ή Τι γνωρίζετε για το Στρατιωτικό Σύνδεσμο;

Στις 15 Αυγούστου 1909 (και ενώ προηγουμένως γίνονταν διαδηλώσεις από τους εργάτες και τις συντεχνίες, που ζητούσαν μείωση των φόρων και λιγότερη γραφειοκρατία) έγινε το κίνημα στο Γουδί από το στρατιωτικό σύνδεσμο, που ήταν ήταν μία μυστική ένωση στρατιωτικών που ζητούσαν μεταρρυθμίσεις

_ στο στρατό

_ στη διοίκηση

_ στη δικαιοσύνη

_ στην εκπαίδευση

_στη δημοσιονομική πολιτική (τα οικονομικά του κράτους)

Ο στρατιωτικός σύνδεσμος δεν επέβαλε δικτατορία και προώθησε τα αιτήματά του μέσω της βουλής

Στις 14 Σεπτεμβρίου 1909 επίσης έγινε μεγάλη διαδήλωση των εργατικών σωματείων της πρωτεύουσας που υποστήριζαν τις θέσεις του στρατιωτικού συνδέσμου. Οι διαδηλωτές έδωσαν τα οικονομικά τους αιτήματα στο βασιλιά Τα αποτελέσματα της διαδήλωσης ήταν: 

 ­_ Ψηφίζει η βουλή μεγάλο αριθμό νόμων που φέρουν ριζικές αλλαγές

_ Αποφασίζει η βουλή τον Φεβρουάριο του 1910 αναθεώρηση ορισμένων άρθρων του συντάγματος και έτσι προκηρύσσονται εκλογές για να γίνει η νέα βουλή που θα αναθεωρήσει το σύνταγμα.

Το Μάρτιο του 1910 ο στρατιωτικός σύνδεσμος, που έκανε το κίνημα στο Γουδί διαλύεται, γιατί πέτυχε το σκοπό του.

Δ. ΑΝΑΝΕΩΣΗ - ΔΙΧΑΣΜΟΣ (1909-1922)

Το κόμμα των Φιλελευθέρων σελ.89

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για το σύνθημα Ανόρθωση ή Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του Αυγούστου του 1910;

Το 1910 τις νέες ιδέες και τις μεταρρυθμίσεις που προτάθηκαν από τις επαγγελματικές συντεχνίες στις 14 Σεπτεμβρίου του 1910 τις εκφράζουν μόνο ανεξάρτητοι υποψήφιοι βουλευτές και όχι τα μεγάλα κόμματα .Ζητούν «ανόρθωση», δηλαδή υλοποίηση των αιτημάτων των συντεχνιών και την επίλυση του αγροτικού ζητήματος διεκδικώντας με αυτό τον τρόπο να τους ψηφίσουν οι δυσαρεστημένοι ψηφοφόροι. Εμφανίζεται για πρώτη φορά τότε ένα νέο κόμμα η σοσιαλδημοκρατική «Κοινωνιολογική εταιρεία» Στις εκλογές του Αυγούστου 1910 κερδίζουν τις περισσότερες έδρες στη βουλή τα παλαιά κόμματα που εμφανίζονται ενωμένα (211 έδρες), ενώ 122 έδρες κερδίζουν οι ανεξάρτητοι βουλευτές.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για τις προγραμματικές δηλώσεις του Βενιζέλου στο λαό της Αθήνας (5 Σεπτεμβρίου 1910)

Οι εκσυγχρονιστές έχουν αρχηγό τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Αυτός υποστηρίζει μετριοπαθείς μεταρρυθμίσεις όταν μιλάει στο λαό για πρώτη φορά το Σεπτέμβριο του 1910 στην Πλατεία Συντάγματος Ο Βενιζέλος στόχευε στον  εκσυγχρονισμό του πολιτικού συστήματος. Οι θέσεις του ήταν:

_ Κοινωνική γαλήνη

_ Ελάφρυνση των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων από τους φόρους

-Εκσυγχρονισμός του κρατικού μηχανισμού

_ Στρατιωτικοί εξοπλισμοί

_ Αναθεώρηση του συντάγματος ( όχι ψήφιση νέου συντάγματος, γιατί ήθελε να κρατήσει το βασιλιά στην εξουσία και το πολίτευμα να εξακολουθήσει να 'ναι Βασιλευόμενη δημοκρατία)

-Είπε πριν την ομιλία του ότι θα δημιουργήσει ένα κόμμα αρχών και αυτό ήταν το κόμμα των Φιλελευθέρων που δημιουργήθηκε πιο μπροστά τον Αύγουστο του 1910.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1910;

Μετά την παραίτηση της κυβέρνησης του Δραγούμη ο Βενιζέλος παίρνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από το βασιλιά Γεώργιο Α' . Ωστόσο η βουλή δεν ψηφίζει την κυβέρνηση του Βενιζέλου. Το αποτέλεσμα είναι ότι ο βασιλιάς προκηρύσσει νέες εκλογές που έγιναν το Νοέμβριο του 1910. Τα παλιά κόμματα δε συμμετέχουν σ' αυτές τις εκλογές και ο Βενιζέλος τις κερδίζει άνετα

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για την Αναθεώρηση του Συντάγματος το 1911;

Το 1911 έγιναν 53 τροποποιήσεις όχι σημαντικών άρθρων του συντάγματος. Ενισχύθηκε η θέση του βασιλιά ο οποίος συμμετείχε και στην αναθεώρηση. Οι αλλαγές που έγιναν στο Σύνταγμα ήταν οι εξής:

1. Εξασφαλίστηκε ο χωρισμός των εξουσιών ( νομοθετική - δικαστική - εκτελεστική )

2. Απαγορεύτηκε να ΄ναι κάποιος στρατιωτικός ή δημόσιος υπάλληλος και ταυτόχρονα να γίνεται και βουλευτής,

.3. Θεσπίστηκε η μονιμότητα δικαστικών και δημοσίων υπαλλήλων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιους νόμους εκτός από το Σύνταγμα του 1910 ψήφισε η πρώτη κυβέρνηση Βενιζέλου (1910-1912);

Ψήφισε 337 νέους νόμους:

1. Ψήφισε το διορισμό των δημοσίων υπαλλήλων με δημόσιους διαγωνισμούς

2. κανονισμούς εργασίας σε βιοτεχνίες -βιομηχανίες

3. διανομή της γης στη Θεσσαλία

4. αναδιοργάνωση της τοπικής αυτοδιοίκησης

5. βελτίωση της διαδικασίας απονομής δικαιοσύνης

6. Άλλαξε τον κανονισμό της βουλής με αποτέλεσμα να ΄ναι υποχρεωμένοι οι βουλευτές να διαθέτουν περισσότερο χρόνο σε συζητήσεις μέσα στη βουλή.

ΕΡΩΤΗΣΗ:  Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του Μαρτίου του 1912;

Στις εκλογές του Μαρτίου 1912 κερδίζει ξανά το κόμμα των Φιλελευθέρων (του Βενιζέλου). Πήρε 146 βουλευτές ενώ οι αντίπαλοι του μόνο 36. Του κόσμου του άρεσαν οι αλλαγές που προώθησε ο Βενιζέλος, γιατί έτσι νόμιζε ότι θα έλυνε τα προβλήματα του.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί ήταν κυρίως προσωποπαγές το κόμμα του Βενιζέλου κι όχι κόμμα αρχών;

Το κόμμα των Φιλελευθέρων κυρίως προσωποπαγές. Ο Βενιζέλος ήλεγχε τα πάντα σαν τον Τρικούπη. Οι σύνδεσμοι των Φιλελευθέρων(οι Βενιζελικοί οπαδοί) δεν έπαιζαν κανένα ρόλο στην πολιτική του κόμματος. Τα πάντα εξαρτιόταν από το Βενιζέλο. Το 1912 ιδρύεται η «Λέσχη Φιλελευθέρων» στην Αθήνα και σ' άλλες πόλεις. Το κόμμα πάντως αυτό δεν ήταν κόμμα αρχών. Ο Βενιζέλος έπρεπε να λαμβάνει υπόψη του τις επιθυμίες τοπικών και κοινωνικών ομάδων τις αντιπαλότητες τους, όπως γινόταν και στα άλλα κόμματα.

2 Τα αντιβενιζελικά κόμματα σελ.92

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα γενικά χαρακτηριστικά των Αντιβενιζελικών κομμάτων;

Τα αντιβενιζελικά κόμματα: ήταν τα κόμματα της αντιπολίτευσης .Ήταν συντηρητικά κόμματα. Διέφεραν από τους Φιλελεύθερους :

-στην έκταση των μεταρρυθμίσεων που ήθελαν

- στις μεθόδους άσκησης της πολιτικής

Τα χαρακτηριστικά των αντιβενιζελικών κομμάτων ήταν:

1. Δεν ήθελαν τη συνεχή παρέμβαση του κράτους σε όλα τα θέματα (δηλαδή δεν ήθελαν ενισχυμένη την εκτελεστική εξουσία)

2. Ζητούσαν την λύση των επίκαιρων προβλημάτων (δεν είχαν πολιτική που στόχευε στο μέλλον)

3. Υπηρετούσαν τοπικά συμφέροντα .

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το κόμμα του Δημητρίου Ράλλη

1.Το κόμμα του Δημητρίου Ράλλη: ήταν αντίθετο στον εκσυγχρονισμό.

2.Ήταν κατά της ισχυρής εκτελεστικής εξουσίας, ήθελε να υπάρχει ισχυρό κοινοβούλιο, αλλά ωστόσο έβλεπε το βασιλιά ως σύμβολο εθνικής ενότητας

3. Το κόμμα αυτό απευθυνόταν στα μεσαία - κατώτερα στρώματα των πόλεων και στους μικροκαλλιεργητές υποσχόμενο βελτίωση της ζωής τους

4. Ζητούσε επίσης αύξηση της παραγωγής και των θέσεων εργασίας

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το κόμμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη

Το κόμμα του Κυριακούλη Μαυρομιχάλη ο οποίος συμμετείχε στο κίνημα στο Γουδί, λεγόταν και Εθνικό κόμμα έμοιαζε με το ραλλικό κόμμα. Ήθελε την «Ανόρθωση »του κράτους που το 1909 δεν την πέτυχαν οι Βενιζελικοί.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το κόμμα του Γεωργίου Θεοτόκη

Το κόμμα του Γεωργίου Θεοτόκη: ήταν πιο μετριοπαθές και διαλλακτικό από τα άλλα δύο Είχε τους περισσότερους ψηφοφόρους. Έγινε ο πυρήνας των αντιβενιζελικών κομμάτων...Ζητούσε :Αύξηση των εξοπλισμών και Φορολογικές ελαφρύνσεις για τους μικροεισοδηματίες .

3. Τα αριστερά κόμματα σελ.93

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι ξέρετε για τα αριστερά κόμματα;

Ήταν ομάδες με σοσιαλιστικές ιδέες. Ωστόσο είχαν προβλήματα συνεvνόήσης και κομματικής συσπείρωσης. Τέτοια αριστερή πολιτική ομάδα ήταν η Κοινωνιολογική Εταιρεία . Ζητούσε για όλους τους ανθρώπους:

- Ίσες ευκαιρίες .

- Κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής

-Διανομή των αγαθών ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός (κάτι που σήμαινε αλλαγές στην οικονομία και συνταγματική αλλαγή)

Το 1910 οι Κοινωνιολόγοι ιδρύουν το Λαϊκό Κόμμα με αρχηγό τον Αλέξανδρο Παπαναστασίου. Οι βουλευτές του( ήταν 7 στις εκλογές του 1910) έδωσαν κριτική υποστήριξη στους Φιλελεύθερους .Το κόμμα αυτό ζητούσε: αλλαγή του πολιτικού συστήματος και κοινωνική δικαιοσύνη.

4.0 εθνικός διχασμός ( 1915 -1922 ) σελ.93

α. Από την παραίτηση του Βενιζέλου έως τη Συνθήκη των Σεβρών

ΕΡΩΤΗΣΗ: Σχέσεις Κωνσταντίνου Βενιζέλου ως το 1915

. Το 1912 και εξής Ο Βενιζέλος κυριαρχεί στην πολιτική ζωή

. Το 1913: τον βασιλιά Γεώργιο τον διαδέχεται στον θρόνο ο Κωνσταντίνος, που το 1912 είχε γίνει αρχιστράτηγος από τον Βενιζέλο. Ως το 1915 ο Βενιζέλος με τον Κωνσταντίνο δεν είχαν μεγάλες συγκρούσεις.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΣΎΓΚΡΟΥΣΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΟΝ Α ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ή ΤΙ ΓΝΩΡΙΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΔΙΧΑΣΜΟ

. Το 1914 γίνεται ο Α' Παγκόσμιος πόλεμος. Οι Φιλελεύθεροι υποστήριζαν τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ, διότι επιδίωκαν εδαφικά οφέλη για την Ελλάδα μετά το τέλος του πολέμου. Ωστόσο ο βασιλιάς και το Γενικό Επιτελείο του στρατού πίστευαν σε πιθανή νίκη των Κεντρικών Δυνάμεων και υποστήριζαν την ουδετερότητα της Ελλάδας. Το 1915 ο βασιλιάς οδήγησε δύο φορές την κυβέρνηση του Βενιζέλου σε παραίτηση, γιατί δε δεχόταν να μπει η Ελλάδα στον Α παγκόσμιο πόλεμο με τις δυνάμεις της Αντάντ.

Επικράτησε ο διχασμός για το αν θα μπούμε στον πόλεμο ή όχι και υπήρξαν εκδηλώσεις βίας και φανατισμού. Ο Βενιζέλος παραιτείται από πρωθυπουργός και το Σεπτέμβριο του 1916 δημιουργεί δική του κυβέρνηση στη Θεσσαλονίκη με τη βοήθεια μιας στρατιωτικής οργάνωσης με το όνομα «Εθνική Άμυνα». Ο εθνικός διχασμός παίρνει μορφή εμφυλίου πολέμου και εξαπλώνεται και στο στράτευμα. Οι αντιβενιζελικοί ασκούν τρομοκρατία στους βενιζελικούς. Ο Βενιζέλος κηρύσσει έκπτωτο το βασιλιά που με την πίεση των Δυνάμεων της Αντάντ φεύγει από το θρόνο και τη χώρα και κυρίαρχος πάλι γίνεται ο Βενιζέλος.

Αποτέλεσμα: Οι Φιλελεύθεροι και ο Βενιζέλος παίρνουν την εξουσία στην Αθήνα και κηρύσσουν τη χώρα σε κατάσταση πολιορκίας.  Επίσης παρατείνουν τη θητεία της βουλής, δεν κάνουν δηλαδή εκλογές. Στη συνέχεια οδηγούν την Ελλάδα στον πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ. Οι Avτιβενιζελικοί δε συμφωνούν και υποστηρίζουν: α. Τη διατήρηση των εκτός της Ελλάδας ελληνικών πληθυσμών και β. Την προσάρτηση εδαφών, αλλά χωρίς κίνδυνο για την Ελλάδα

β. Από τη συνθήκη των Σεβρών έως την ήττα στη Μ. Ασία σελ.96 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για τη συνθήκη των Σεβρών;

10 Αυγούστου του 1920 υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών που ήταν η πιο μεγάλη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας, διότι δικαιώνει την πολιτική του Βενιζέλου και κάνει πραγματικότητα τη Μεγάλη Ιδέα. Δημιουργείται η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Για την περιοχή της Σμύρνης η συνθήκη λέει ότι θα είχε Ελληνική διοίκηση για πέντε χρόνια και μετά οι κάτοικοι της περιοχής με δημοψήφισμα θ' αποφάσιζαν αν η περιοχή αυτή θα εντασσόταν στην Ελλάδα ή στην Τουρκία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του 1920 μετά τη συνθήκη των Σεβρών;

Οι Φιλελεύθεροι το κόμμα του Βενιζέλου προκηρύσσουν εκλογές μετά τη Συνθήκη των Σεβρών το Νοέμβριο του 1920 για βουλή που θα αναθεωρήσει το Σύνταγμα, για να νομιμοποιήσουν την πολιτική τους (Είχαν ξεκινήσει την εκστρατεία στη Μικρά Ασία) και για να περιορίσουν τις αρμοδιότητες του βασιλιά. Ωστόσο ανέλπιστα κερδίζουν τις εκλογές οι αντιβενιζελικοί. 0 Βενιζέλος τότε φεύγει στο εξωτερικό.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν η πολιτική των Αντιβενιζελικών αφού κέρδισαν τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920;

Η νέα κυβέρνηση κάνει δημοψήφισμα υπέρ της επιστροφής του βασιλιά και έτσι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος γυρνά στην Ελλάδα και έδωσε αφορμή στους συμμάχους που δεν ήθελαν τον Κωνσταντίνο να έχουν αρνητική στάση απέναντι στην Ελλάδα. Έτσι οι Σύμμαχοι απέσυραν την κάλυψη του χαρτονομίσματος που το έκαναν από το 1917, εξαιτίας του δανείου που είχε πάρει η Ελλάδα από Γαλλία Αγγλία ΗΠΑ. Επίσης δεν αλλάζει όμως την εξωτερική πολιτική της χώρας, δεν κάνει ειρήνη με τους Τούρκους, ο πόλεμος με τους Τούρκους συνεχίζεται και τον Αύγουστο του 1922 έρχεται η ολοκληρωτική ήττα

Επίσης Αναθεωρητική Εθνοσυνέλευση που δημιουργήθηκε από τις εκλογές του 1920 έγινε Συντακτική το Γενάρη του 1921 διότι ήθελε ν' αλλάξει όλο το Σύνταγμα.

5.Το σοσιαλιστικό κόμμα σελ.97

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για το Ελληνικό Σοσιαλιστικό κόμμα Ελλάδος; σελ.97

Τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα υπήρχε έντονη πολιτικοποίηση των εργατών.

Αιτία ήταν η ανεργία και οι άθλιες συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εργατών που τους έκαναν πάμφτωχους. Έτσι το 1918 ιδρύεται το Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος (Σ.Ε.Κ.Ε.) Οι θέσεις του ήταν:

1. δημοκρατία

2. εκλογικό δικαίωμα και στις γυναίκες

3. αναλογικό εκλογικό σύστημα

4. εθνικοποίηση των μεγάλων πλουτοπαραγωγικών πηγών (ν' ανήκουν στο κράτος δηλαδή)

5. στην εξωτερική πολιτική οι σοσιαλιστές ζητούσαν ειρήνη χωρίς κατακτήσεις εδαφών, αλλά το δικαίωμα αυτοδιάθεσης των λαών, δηλαδή να γίνουν δημοψηφίσματα όπου οι λαοί ν' αποφασίζουν για την τύχη τους. Έως το 1919 το Σ.Ε.ΚΕ. ήταν υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Μετά όμως ήταν υπέρ της δικτατορίας του προλεταριάτου. Έτσι το 1924 το Σ.Ε.Κ.Ε. ονομάζεται Κ.Κ.Ε. (Κομμουνιστικό κόμμα Ελλάδος).

Ε. ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ (1923-1936)

1. Οι συνέπειες της Μικρασιατικής καταστροφής σελ.99 - 104 

Ερώτηση: Ποιες ήταν οι συνέπειες της Μικρασιατικής καταστροφής

α. Με τη Μικρασιατική καταστροφή χάθηκαν οι περιοχές της Μικράς Ασίας και της Ανατολικής Θράκης, που κατοικούσαν Έλληνες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να μη ξαναγίνει λόγος για τη Μεγάλη Ιδέα και για επεκτατικούς πολέμους και έτσι υπήρξε κρίση ταυτότητας σε όλα τα κόμματα, γιατί μέχρι το 1922 βάσιζαν την πολιτική τους στη Μεγάλη Ιδέα. Επίσης η πλειοψηφία του κόσμου ψήφιζε Φιλελεύθερους, γιατί θεωρούσαν τους Αντιβενιζελικούς αιτία της καταστροφής

β. Το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων εκείνη την περίοδο ήταν χαμηλό και άρχισαν, αφού τους τελείωσε πια η εξωτερική πολιτική, να ασχολούνται με τα οικονομικά και τα κοινωνικά προβλήματα. Επίσης ο κόσμος είχε κουραστεί από την πολιτική αστάθεια, που υπήρχε από το 1922 και μετά, από τον πολιτικό φανατισμό των κομμάτων και από τα συνεχιζόμενα πραξικοπήματα των στρατιωτικών. Υπήρξε μεγάλη δυσαρέσκεια και έτσι ο Μεταξάς το 1936 επέβαλε γρήγορα τη δικτατορία του.

γ. Υπήρξε δυστυχώς από το 1922 και μετά, διαρκής αμφισβήτηση του κοινοβουλευτικού συστήματος από τους στρατιωτικούς, που συχνά επιχειρούσαν να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα, και από τη χρήση βίας στην πολιτική ζωή. Οι αιτίες βέβαια αυτών των καταστάσεων βρίσκονταν στην προηγούμενη περίοδο του εθνικού διχασμού Βενιζελικών - Αντιβενιζελικών. Οι στρατιωτικοί στην Ελλάδα έβλεπαν τον εαυτό τους ότι ήταν πάνω από τα κόμματα, ήθελαν να έχουν τον πρώτο λόγο σε ζητήματα εσωτερικής πολιτικής, γιατί απεχθανόταν τον πολιτικό τρόπο αντιμετώπισης των κοινωνικών προβλημάτων με συμβιβασμούς και διαπραγματεύσεις. Δεν ήθελαν να υπάρχουν διαφοροποιήσεις σε κοινωνικά θέματα και πίστευαν ότι οι πολιτικοί ήταν διεφθαρμένοι.

δ. Αμέσως μετά την ήττα στη Μικρά Ασία, στρατιωτικοί, όπως ο Πλαστήρας και ο Γονατάς, που ηγούνταν του στρατού στη Μικρά Ασία, πήραν την εξουσία και πήγαν στο δικαστήριο τους πέντε πολιτικούς Αντιβενιζελικούς, που κυβερνούσαν τη χώρα, πριν την Μικρασιατική καταστροφή και τον αρχηγό του στρατού. Σε αυτήν τη δίκη των 6, οι έξι κατηγορούμενοι κατηγορήθηκαν χωρίς αποδείξεις για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκαν σε θάνατο, για να ηρεμήσουν η κοινή γνώμη και οι πρόσφυγες. Δυστυχώς ο Βενιζέλος, αν και έστειλε τηλεγράφημα, για να αποτρέψει την εκτέλεση, δεν τα κατάφερε.

ε. Μια άλλη συνέπεια μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ήταν ότι δημιουργήθηκαν ομάδες απότακτων, ή εν ενεργεία αξιωματικών, που ήθελαν να ελέγξουν το κοινοβούλιο και την κυβέρνηση. Δυστυχώς τα κόμματα δεν μπορούσαν εύκολα να ξεφύγουν από αυτές τις πιέσεις και σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιούσαν τους αξιωματικούς, για να πετύχουν τα πολιτικά τους σχέδια, με αποτέλεσμα να μη νοιάζονται για την αντιμετώπιση των κοινωνικών προβλημάτων και για νέους πολιτικούς σχεδιασμούς. Οι πολιτικοί των κομμάτων έβλεπαν ότι η Ελληνική κοινωνία είχε σύνθετα προβλήματα. Χρησιμοποιούσαν συνεπώς τους στρατιωτικούς, για να κυριαρχήσουν πολιτικά, ξέροντας καλά ότι οι στρατιωτικοί ήταν ικανοί μόνο για πραξικοπήματα και όχι για άσκηση της εξουσίας.

στ. Συνεπώς τα κόμματα και οι αρχηγοί τους από το 1922 και μετά, επιδίωκαν συχνά να καταργήσουν το Σύνταγμα και να καταστείλουν βίαια, ό,τι τους εναντιώνονταν. Κρατούσαν αυτή τη στάση διότι ήθελαν να εξοντώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους, επειδή πιέζονταν από τους στρατιωτικούς και υπάκουαν σε ό,τι τους ζητούσαν οι στρατιωτικοί, πίστευαν ότι τα προβλήματα λυνόντουσαν καλύτερα με μια ισχυρή κυβέρνηση και επίσης ήθελαν να αστυνομεύσουν τον κόσμο και να περιορίσουν τις κοινωνικές συγκρούσεις.

Έτσι συχνά έλεγαν ότι η χώρα είναι σε κατάσταση πολιορκίας και έτσι έκαναν ότι ήθελαν παραβιάζοντας το Σύνταγμα. Άλλοτε πάλι, όποτε τους συνέφερε, άλλαζαν τον εκλογικό νόμο, για να αποδυναμώσουν τους πολιτικούς τους αντιπάλους. Άλλοτε ψήφιζαν πλειοψηφικό, άλλοτε αναλογικό εκλογικό σύστημα, άλλοτε άλλαζαν τις εκλογικές περιφέρειες, με σκοπό να μην πάρουν την εξουσία οι πολιτικοί τους αντίπαλοι. 

3η φάση: 1933-1935 σελ.107

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα στρατιωτικά κινήματα, που υποκίνησε ο Βενιζέλος στη δεκαετία του 1930

Ο Πλαστήρας με την καθοδήγηση του Βενιζέλου έκανε στρατιωτικό κίνημα το 1933, για να διώξει από την εξουσία το Λαϊκό κόμμα, που είχε νικήσει στις εκλογές του 1932 και 1933. Οι βενιζελικοί αξιωματικοί και ο Πλαστήρας πίστευαν ότι το Λαϊκό κόμμα θα τους αποστράτευε, αν έπαιρνε την εξουσία. Το κίνημα όμως κατεστάλη και στην πολιτική ζωή κυριάρχησε ξανά η βία ανάμεσα σε βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς.

Επίσης ο Βενιζέλος τον Μάρτιο του 1935 υποκίνησε και άλλο στρατιωτικό κίνημα, για να διώξει από τον στρατό και την αστυνομία τους αντιβενιζελικούς αξιωματικούς.

Ούτε και αυτό πέτυχε, άλλα έδωσε με αυτή του την πράξη το δικαίωμα στους αντιβενιζελικούς να διαλύσουν το κοινοβούλιο, αντίθετα από το Σύνταγμα και να προκηρύξουν εκλογές για τον Ιούνιο του 1935. Οι Φιλελεύθεροι (Βενιζελικοί) θύμωσαν και δε συμμετείχαν στις εκλογές αυτές και λίγο αργότερα ο αντιβενιζελικός πολιτικός Κονδύλης έκανε και αυτός στρατιωτικό κίνημα για να ξαναφέρει πίσω τον βασιλιά (παλινόρθωση βασιλείας)

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η κυβέρνηση του Π. Τσαλδάρη (1933-1935).

Ο Τσαλδάρης αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, πήρε την εξουσία το 1933 και ήταν πιο ήπιος πολιτικός. Είπε ότι δε θα καταφύγει σε διώξεις Βενιζελικών, αλλά όλα τα θέματα θα τα έλυνε η ανεξάρτητη Ελληνική δικαιοσύνη. Δυστυχώς τρεις μήνες μετά, έγινε δολοφονική απόπειρα ενάντια στον Βενιζέλο. Επίσης αποστρατεύτηκαν κάποιοι βενιζελικοί αξιωματικοί και έτσι το πολιτικό μίσος ανάμεσα σε Βενιζελικούς αντιβενιζελικούς αναζωπυρώθηκε. Οι αντιβενιζελικοί αξιωματικοί πίεζαν τον Τσαλδάρη να σταματήσει να συνεννοείται με τους Φιλελεύθερους (τους Βενιζελικούς). Εκείνοι την εποχή αξιωματικοί και των δύο παρατάξεων πίεζαν τους πολιτικούς και περίμεναν να κάνουν κάποιο στρατιωτικό κίνημα. Ένα τέτοιο αποτυχημένο κίνημα υποκίνησε και ο Βενιζέλος το 1935, κάτι που οδήγησε στη διάλυση του κοινοβουλίου και στην προκήρυξη εκλογών τον Ιούνιο του 1935. 

4η φάση: 1935-1936 σελ. 108

ΤΟ ΚΡΗΤΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ
ΑΠΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ
ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΚΑΙ ΤΙΣ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ 

Ε Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ Η ΕΝΩΣΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ.206 

1. Η οργάνωση της Κρητικής Πολιτείας

ΕΡΩΤΗΣΗ Κάτω από ποιες συνθήκες παραδόθηκε η διοίκηση της Κρήτης στον πρίγκιπα Γεώργιο;

Μέσα σε μεγάλο ενθουσιασμό ο εντολοδόχος των Μεγάλων Δυνάμεων πρίγκιπας Γεώργιος έγινε διοικητής της Κρήτης στις 9 Δεκεμβρίου 1898. Ο Γάλλος Ναύαρχος Ποττιέ, που ήταν Πρόεδρος των Ναυάρχων των Μεγάλων δυνάμεων, παρέδωσε επίσημα στο Γεώργιο τη διοίκηση της Κρήτης. Τα πλοία των Δυνάμεων που προστάτευαν το νησί χαιρέτισαν τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και ο Ύπατος Αρμοστής Γεώργιος είπε το πρώτο του λόγο προς τον κρητικό λαό. Η κρητική σημαία υψώθηκε στο φρούριο του Φιρκά, ενώ η τουρκική διατηρήθηκε μόνο στο φρούριο της Σούδας, ως τελευταίο σύμβολο της τουρκικής επικυριαρχίας στην Κρήτη. Το νησί ήταν πλέον κάτω από διεθνή προστασία.

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι γνωρίζετε για το σύνταγμα της Κρητικής πολιτείας;

Οι ξένοι Ναύαρχοι έφυγαν την επομένη μέρα από την Κρήτη και αμέσως άρχισε με γοργούς ρυθμούς το δύσκολο έργο της δημιουργίας μιας νέας πολιτικής κατάστασης, που ονομάστηκε Κρητική Πολιτεία. Ορίστηκε μια 16μελής Επιτροπή από 12 χριστιανούς και 4 μουσουλμάνους, για να κάνει ένα σχέδιο του κρητικού συντάγματος. Έναν ακριβώς μήνα μετά τον ερχομό του Ύπατου Αρμοστή, πρίγκιπα Γεωργίου στην Κρήτη, δημοσιεύτηκε το πρώτο σημαντικό διάταγμα «Περί συγκροτήσεως της Κρητικής Συνελεύσεως» και αμέσως προκηρύχθηκαν εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων. Στις εκλογές αυτές ψηφίστηκαν 138 χριστιανοί και 50 μουσουλμάνοι πληρεξούσιοι και η Κρητική Βουλή άρχισε να λειτουργεί στις 8 Φεβρουαρίου 1899.

Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας έμοιαζε με το Ελληνικό Σύνταγμα και εγκρίθηκε από τους Πρέσβεις των Μεγάλων Δυνάμεων στη Ρώμη και αμέσως άρχισε να εφαρμόζεται Λίγες ημέρες αργότερα δημιουργήθηκε και ορκίστηκε η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, στην οποία Υπουργός Δικαιοσύνης ορίστηκε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

2. Η περίοδος της δημιουργίας σελ.208

ΕΡΩΤΗΣΗ Το θετικό νομοθετικό έργο της πρώτης κυβέρνησης της Κρητικής Πολιτείας

Η πρώτη κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας εργάστηκε με ζήλο και απέδωσε σε σύντομο χρονικό διάστημα σημαντικό έργο. Εξέδωσε πολύ γρήγορα νόμους και διατάγματα, έκοψε κρητικό νόμισμα (την κρητική δραχμή), ίδρυσε την Κρητική Τράπεζα, οργάνωσε ταχυδρομική υπηρεσία και Χωροφυλακή με Ιταλούς αξιωματικούς και υπαξιωματικούς . Έκανε νόμους ακόμα για την εκπαίδευση και τη δημόσια υγεία. Αντιμετωπίστηκε επίσης το μεγάλο πρόβλημα της λέπρας με την δημιουργία του λεπροκομείου της Σπιναλόγκας (1903). Ιδρύθηκαν ακόμα πολλά σχολεία και διορίστηκαν δάσκαλοι. Ένα σοβαρό ζήτημα, που επίσης αντιμετωπίστηκε με επιτυχία, ήταν το καθεστώς της τοπικής Εκκλησίας. Με τον Οργανικό Νόμο του 1900, δόθηκε λύση στα προβλήματα της Κρητικής εκκλησίας, όπως ήταν η σχέση της Εκκλησίας της Κρήτης με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η εκλογή Μητροπολίτη και Επισκόπων. Αυτό που ισχύει με μικρές αλλαγές έως σήμερα, είναι να υπάρχει μια Εκκλησίας όπου ο Αρχιεπίσκοπος εκλέγεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και η Κρητική Πολιτεία εκδίδει ένα Διάταγμα που αναγνωρίζει την εκλογή του.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα αρνητικά στοιχεία (τα πρώτα νέφη) της πρώτης περιόδου της αρμοστείας στην Κρήτη;

Το θετικό και αισιόδοξο κλίμα σταμάτησε να υπάρχει μετά δύο χρόνια και εμφανίστηκαν πολλά προβλήματα. Α. Το Σύνταγμα της Κρητικής Πολιτείας ήταν υπερβολικά συντηρητικό και έδινε στον Ηγεμόνα, όπως ονομάστηκε ο Ύπατος Αρμοστής, πολλές εξουσίες, που εύκολα μπορούσαν να τον οδηγήσουν σε απολυταρχική συμπεριφορά. Β. Επιπλέον, η ασάφεια στον καθορισμό αρμοδιοτήτων δημιουργούσε συγκρούσεις στο έργο της διοίκησης. Γ. Οι τοπικοί παράγοντες της Κρήτης, που πολέμησαν για την ελευθερία του νησιού και στήριξαν με ενθουσιασμό τον Πρίγκιπα, έβλεπαν τώρα με πικρία να διώχνονται και να διορίζονται σε σημαντικές θέσεις Αθηναίοι σύμβουλοι του Γεωργίου, που αγνοούσαν τα κρητικά πράγματα και την ψυχολογία των Κρητών. Δ. Αλλά το πιο σημαντικό ήταν ότι ο Γεώργιος δε φρόντιζε όπως έπρεπε το ζήτημα της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα. Διαφώνησε γι' αυτό με το Βενιζέλο. Ο Γεώργιος πίστευε ότι η Κρήτη θα ενώνονταν με την Ελλάδα, αν έστελνε υπομνήματα προς τις Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ ο Βενιζέλος, βλέποντας τα πράγματα πρακτικότερα και ρεαλιστικότερα, θεωρούσε ότι η λύση έπρεπε να γίνει σταδιακά. Ως πρώτη μάλιστα κατάκτηση θεωρούσε την απομάκρυνση των ξένων στρατευμάτων από τις κρητικές πόλεις και την αντικατάσταση τους από Έλληνες αξιωματικούς. Έτσι ο πρίγκιπας και ο Βενιζέλος διαφώνησαν γι' αυτό το ζήτημα ανοιχτά. Ο Βενιζέλος έκανε σαφές στον πρίγκηπα ότι σαν ένας από τους τριακόσιους χιλιάδες Κρήτες δεν του αναγνωρίζει το δικαίωμα να διαχειρίζεται μόνος του το εθνικό ζήτημα της Κρήτης Κακοί σύμβουλοι του Γεωργίου έδιναν ψεύτικα και συκοφαντικά κείμενα στις αθηναϊκές εφημερίδες εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου, γεγονός που δημιούργησε βαρύ κλίμα διχασμού 

4. Η επανάσταση του Θερίσου (1905)

α. Τα αίτια και οι αφορμές σελ.209

ΕΡΩΤΗΣΗ Τα γεγονότα της επανάστασης στο Θέρισο το 1905

Ο πρίγκηπας έμαθε ότι η επανάσταση θα γίνει τη 14η Μαρτίου 1905. Αυτό όμως δεν ήταν αλήθεια και η επανάσταση ξεκίνησε στις 10 Μαρτίου του 1905 κάτι που δεν περίμενε ο πρίγκηπας και οι συνεργάτες του, Πιο μπροστά άρχισαν να μαζεύονται ομάδες ενόπλων στο Θέρισο. Ο Βενιζέλος και οι συνεργάτες του είχαν επιλέξει το χωριό αυτό ως έδρα της επανάστασης, γιατί ήταν κοντά στα Χανιά και επίσης ήταν περιοχή που δε μπορούσε να την πλησιάσει εύκολα τακτικός στρατός.. Το πρωί της 14ης Μαρτίου βρέθηκαν τοιχοκολλημένες στους δρόμους των Χανίων προκηρύξεις, που κήρυτταν την κατάργηση της αρμοστείας, καλούσαν το λαό σε ξεσηκωμό για να ενωθεί επιτέλους η Κρήτη με την Ελλάδα. Οι επαναστάτες έλεγαν στη χωροφυλακή να μην υπακούει πια στον πρίγκηπα Παράλληλα, εκπρόσωποι των επαναστατών διασκορπίστηκαν σε όλη την Κρήτη, για να μεταδώσουν το επαναστατικό μήνυμα. Μέσα σε λίγες ημέρες ολόκληρη η κρητική ύπαιθρος βρισκόταν σε επαναστατικό αναβρασμό. Ψηφίσματα συμπαράστασης έφταναν από παντού, ενώ οι ισχυρότεροι παράγοντες του νησιού, ακόμη και πολιτικοί αντίπαλοι του Βενιζέλου πήγαν με το μέρος του Ο Βενιζέλος, που ήταν ο αρχηγός του νέου αυτού επαναστατικού κινήματος, ανέλαβε να ενημερώσει το λαό και τους αντιπροσώπους των Μεγάλων Δυνάμεων, για τους λόγους και τους σκοπούς της επανάστασης.

Β. Η ΑΝΤΙΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΠΡΙΓΚΗΠΑ

ΕΡΩΤΗΣΗ Ποια ήταν η αντίδραση του πρίγκηπα στο κίνημα του Θερίσου;

Η επανάσταση στο Θέρισο θορύβησε πολύ τον πρίγκηπα Γεώργιο, τις Μεγάλες Δυνάμεις και την Ελληνική κυβέρνηση.. Ο πρίγκηπας για να την αντιμετωπίσει βιάστηκε να πάρει κάποια μέτρα: α. Έδωσε προειδοποίηση στους επαναστάτες να παραδώσουν τα όπλα μέσα σε 36 ώρες. β. Όταν αυτό δεν έγινε, αφού πήρε και την έγκριση των Μεγάλων Δυνάμεων κήρυξε στρατιωτικό νόμο στην Κρήτη. γ. Έπεισε την Κρητική Βουλή να ψηφίσει νόμο, όπου δημιουργούσε ένα σώμα δημοφρουρών, που θα στήριζαν την τάξη στην Κρήτη. Αυτούς οι επαναστάτες τους λέγανε ροπαλοφόρους. Έτσι η Κρήτη κινδύνευε με εμφύλιο πόλεμο, ανάμεσα σ' αυτούς που υποστήριζαν τον πρίγκηπα στα Χανιά και ανάμεσα σ' αυτούς που υποστήριζαν το Βενιζέλο στο Θέρισο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Πώς αντέδρασε η Ελληνική πολιτική ηγεσία στο κίνημα στο Θέρισο;

Ο βασιλιάς της Ελλάδας ανησυχούσε πολύ και πίεσε την Ελληνική κυβέρνηση να καταδικάσει το κίνημα στο Θέρισο. Στις 12 Μαρτίου του 1905 ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Δηλιγιάννης αφού κάλεσε τους δημοσιογράφους κατηγόρησε το Βενιζέλο. Ωστόσο το κίνημα στο Θέρισο το υποστήριζαν και ο Ελληνικός λαός και οι περισσότερες Αθηναϊκές εφημερίδες.

γ. Η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων και οι διπλωματικοί ελιγμοί του Ελ. Βενιζέλου

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν η στάση των Μεγάλων Δυνάμεων για τι κίνημα στο Θέρισο;

Οι Μεγάλες Δυνάμεις δεν είχαν κοινή γραμμή για το κίνημα στο Θέρισο. Μόνο η Ρωσία υποστήριζε τον πρίγκηπα και γι' αυτό τα πλοία της βομβάρδισαν το Θέρισο χωρίς όμως αποτέλεσμα. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν διστακτικές γιατί φοβόντουσαν μήπως αν αναμειχτούν ξεσπάσει στην Κρήτη εμφύλιος πόλεμος. Αυτό το κατάλαβε ο Βενιζέλος ότι δηλαδή οι Μεγάλες Δυνάμεις θα διαφωνούσαν για το αν έπρεπε να καταδικάσουν ή όχι το κίνημα στο Θέρισο. Μάλιστα ένας Κρητικός πολιτικός ο Ιωάννης Σφακιανάκης κατηγόρησε σ' ένα συλλαλητήριο που έγινε στο Ηράκλειο την απαράδεκτη ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων στην Κρήτη και κάλεσε το λαό να πάει με το μέρος του Βενιζέλου. Σιγά-σιγά ως και οι χωροφύλακες άρχισαν να εγκαταλείπουν τον πρίγκηπα.. Τότε έγινε και η προσωρινή κυβέρνηση της Κρήτης στο Θέρισο.

Έτσι το πρόβλημα προσπάθησε να το λύσει η διπλωματία, διότι πλέον στην Κρήτη κανένας δεν ήθελε τον πρίγκηπα. Οι αντιπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων άρχισαν διαπραγματεύσεις με τους επαναστάτες στο Θέρισο και έτσι επιβεβαιώθηκε ο Βενιζέλος που έλεγε ότι η διπλωματία φροντίζει να βρει λύσεις για τα προβλήματα των λαών, όταν υπάρχει κίνδυνος για γενική εξέγερση Οι μεγάλες δυνάμεις έστειλαν τελεσίγραφο στους επαναστάτες, τον Ιούλιο του 1905 να παραδώσουν τα όπλα μέσα σε 15 μέρες. Ωστόσο οι διαπραγματεύσεις με τους επαναστάτες κράτησαν όλο το καλοκαίρι και στο τέλος υπογράφτηκε συμφωνία το Νοέμβριο του 1905 στο μοναστήρι των Μουρνιών της Κυδωνίας. Η συμφωνία έλεγε ότι θα δίνονταν περισσότερες ελευθερίες στην Κρήτη.

ΕΡΩΤΗΣΗ Ποιες ήταν οι συνέπειες στο κίνημα του Θέρισου;

Το κίνημα στο Θέρισο δεν πέτυχε πλήρως τους στόχους του, αλλά προκάλεσε θετικές εξελίξεις στο Κρητικό ζήτημα.. Μια διεθνής επιτροπή ήρθε στην Κρήτη το 1906 και ανέλαβε να γράψει μια έκθεση για το πώς πρέπει να λειτουργεί η αρμοστεία στην Κρήτη. Έτσι αποφάσισε: α. Μα δημιουργηθεί χωροφυλακή που θα τη στελεχώνουν Κρήτες. β. Να δημιουργηθεί Κρητική πολιτοφυλακή που θα διοικούνταν από Έλληνες αξιωματικούς και που θα έρχονταν από την Ελλάδα στην Κρήτη, αφού πρώτα παραιτούνταν από τον Ελληνικό στρατό. γ. Να φύγουν τα ξένα στρατεύματα από την Κρήτη Έτσι ο Βενιζέλος θριάμβευσε, διότι αμέσως μετά δημιουργήθηκε συνέλευση για να ψηφίσει νέο σύνταγμα η οποία έβγαλε πρώτα ένα ενωτικό ψήφισμα. Ακόμα οι Μεγάλες Δυνάμεις έδωσαν στο βασιλιά της Ελλάδας το δικαίωμα να διορίζει τον ύπατο αρμοστή της Κρήτης. Ο πρίγκηπας Γεώργιος βλέποντας ότι όλοι τον αγνοούσαν αποφάσισε να παραιτηθεί από ύπατος αρμοστής παρά τις πιέσεις των φίλων του για να μείνει. Τότε ο βασιλιάς της Ελλάδας Γεώργιος διόρισε ως νέο ύπατο αρμοστή στην Κρήτη τον Αλέξανδρο Ζαΐμη.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για την προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης κατά τη διάρκεια του κινήματος στο Θέρισο;

Όταν ξέσπασε το κίνημα στο Θέρισο το 1905 δημιουργήθηκε η Προσωρινή Κυβέρνηση της Κρήτης στο Θέρισο με πρόεδρο το Βενιζέλο και υπουργούς τους Φούμη και Μάνο. Αυτή η κυβέρνηση ζήτησε από το λαό της Κρήτης δάνειο 100.000 δραχμών, δημιούργησε οικονομικές και διοικητικές υπηρεσίες, οργάνωσε τις συγκοινωνίες, τύπωσε γραμματόσημα και έβγαλε και μία εφημερίδα «Το Θέρισο»

5.Η αρμοστεία του Αλέξανδρου Ζαΐμη (1906-1908) σελ.216

ΕΡΩΤΗΣΗ Ποιο ήταν το έργο της δεύτερης αρμοστείας στην Κρήτη-του Ζαΐμη;

Ο έμπειρος πολιτικός Αλέξανδρος Ζαΐμης που παλαιότερα ήταν και πρωθυπουργός της Ελλάδας ήταν ο δεύτερος ύπατος αρμοστής στην Κρήτη μετά τον πρίγκηπα Γεώργιο. Έτσι τα πράγματα στην Κρήτη ηρέμησαν και ο Ζαίμης ασχολήθηκε με τα προβλήματα του νησιού. Βελτιώνει την οικονομία, τη δημόσια διοίκηση, τη δημόσια υγεία, και εκπαίδευση. Το πιο σημαντικό πράγμα που έγινε, είναι ότι οργανώθηκε η πολιτοφυλακή της Κρήτης δηλαδή ο πρώτος στρατός του νησιού που συμμετείχε αργότερα και στους Βαλκανικούς πολέμους του 1913-1913. Έτσι οι ξένες στρατιωτικές δυνάμεις έφυγαν από το νησί, αφού πρώτα όμως οι Μεγάλες Δυνάμεις πήραν εγγύηση από την Κρητική κυβέρνηση ότι οι μουσουλμάνοι του νησιού θα ήταν ασφαλείς. Η Κρητική Βουλή ευχαρίστησε με ψήφισμα τις Μεγάλες Δυνάμεις και από δω και πέρα το νησί θα τα βγαζε πέρα με τις δικές του δυνάμεις

6. Η κατάλυση της Αρμοστείας στην Κρήτη. Το πρώτο ενωτικό ψήφισμα των Κρητών & 7. Τα γεγονότα των ετών 1909-1913  σελ.217 - 218

ΕΡΩΤΗΣΗ Γιατί καταλύθηκε η αρμοστεία στην Κρήτη;

Η κατάρρευση της Ανατολικής Ρωμυλίας από τους Βούλγαρους και η προσάρτηση της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης στην Αυστρία ξεσήκωσε τους Κρητικούς, που σκέφτηκαν ότι τώρα είναι ευκαιρία να ενωθούν με την Ελλάδα. Η Ελληνική κυβέρνηση του Θεοτόκη έπαιξε το ρόλο της στον ξεσηκωμό των Κρητικών. Έτσι οι Κρητικοί διακήρυξαν την ένωση τους με την Ελλάδα στα Χανιά και η Κρητική κυβέρνηση τον Σεπτέμβριο του 1908 εξέδωσε επίσημο ψήφισμα. Επίσης έγινε καινούρια κυβέρνηση στην Κρήτη που συμμετείχαν σ' αυτή όλα τα κόμματα. Ωστόσο η Ελληνική κυβέρνηση επειδή φοβήθηκε τις αντιδράσεις των Τούρκων και των Μεγάλων Δυνάμεων δεν αναγνώρισε την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, αλλά έδινε κρυφά οδηγίες για το τι να κάνουν οι Κρητικοί. Τότε η Τουρκία διαμαρτυρήθηκε έντονα, αλλά οι Μεγάλες Δυνάμεις το 1909 δεν καταδίκασαν τη νέα κυβέρνηση της Κρήτης που είχε διακηρύξει την ένωση με την Ελλάδα. Ζήτησαν όμως να κατέβει η Ελληνική σημαία από το φρούριο του Φιρκά, αλλά η Κρητική κυβέρνηση δε δέχτηκε και παραιτήθηκε. Έτσι οι στρατιώτες των Μεγάλων Δυνάμεων κατέβασαν την Ελληνική σημαία

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του Μαρτίου του 1910 που έγιναν στην Κρήτη;

Δεν υπήρχε σταθερή κυβέρνηση στην Κρήτη, αφού παραιτήθηκε η προσωρινή και έτσι έγιναν εκλογές στην Κρήτη το Μάρτιο του 1910. Τις περισσότερες ψήφους τις πήρε το κόμμα του Βενιζέλου που σχημάτισε κυβέρνηση δύο μήνες μετά. Οι ελπίδες όλων τώρα ήταν πάνω στο Βενιζέλο για την ένωση με την Ελλάδα, ο οποίος Βενιζέλος ήταν η πιο σημαντική προσωπικότητα στη Κρήτη.

8. Η μετάκληση του Βενιζέλου στην Αθήνα και οι επιπτώσεις στο Κρητικό ζήτημα. σελ. 219

ΕΡΩΤΗΣΗ Η στάση του Βενιζέλου ως πρωθυπουργού της Ελλάδος στο Κρητικό ζήτημα

Ο Βενιζέλος ήρθε στην Ελλάδα το Σεπτέμβριο του 1910, αφού τον κάλεσε ο στρατιωτικός Σύνδεσμος που ήταν υπεύθυνος για την επανάσταση στο Γουδί. Λίγους μήνες μετά με τη βοήθεια του βασιλιά Γεωργίου έγινε πρωθυπουργός. Πολλοί Κρητικοί χάρηκαν γι' αυτό, γιατί θεωρούσαν ότι ο Βενιζέλος ήξερε από διπλωματία, ώστε να χειριστεί καλά το Κρητικό ζήτημα. Άλλοι πάλι χάρηκαν γιατί περίμεναν ότι τώρα πια θα ενωθεί η Κρήτη με την Ελλάδα. Ωστόσο ο Βενιζέλος θεώρησε ότι δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα για την ένωση και παρά τις παρακλήσεις των Κρητικών αυτός απαντούσε αρνητικά. Δε δεχόταν ούτε τους Κρήτες βουλευτές στη Ελληνική Βουλή κάτι που θύμωσε τους Κρητικούς που στο τέλος του 1911 δημιούργησαν επαναστατική συνέλευση και ήταν έτοιμοι να πάρουν πάλι τα όπλα.

9.Η οριστική λύση του Κρητικού ζητήματος σελ. 219 

ΕΡΩΤΗΣΗ Πώς τελείωσε το Κρητικό ζήτημα;

Αυτό που δεν κατάφερε η διπλωματία το κατάφεραν οι Βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-1913. Μόλις άρχισε ο Α Βαλκανικός πόλεμος οι Κρήτες βουλευτές έγιναν δεκτοί με πανηγυρισμούς στην Ελληνική Βουλή και ο πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής διάβασε ψήφισμα που έλεγε ότι από δω και πέρα θα υπάρχει κοινή Βουλή για Ελλάδα και Κρήτη. Ωστόσο ακόμα ο Βενιζέλος δεν αναγνώριζε επίσημα την ένωση, γιατί φοβόταν τις Μεγάλες Δυνάμεις. Έστειλε μόνο ως διοικητή της Κρήτης το 1912το φίλο του Στέφανο Δραγούμη. Το Φεβρουάριο του 1913 κατέβηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων υπογράφτηκε η Συνθήκη του Λονδίνου το Μάιο του 1913. Με το άρθρο 4 της Συνθήκης ο Σουλτάνος παραιτούνταν από τα δικαιώματα του στην Κρήτη και παραχωρούσε το νησί στις Μεγάλες Δυνάμεις. Το Νοέμβριο του 1913 υπογράφτηκε και άλλη συνθήκη ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία, όπου ο Σουλτάνος παραιτήθηκε από κάθε δικαίωμα του στην Κρήτη η οποία εντάχθηκε επιτέλους στην Ελλάδα. Την ένταξη της Κρήτης στην Ελλάδα την αποδέχτηκαν σιωπηλά οι Μεγάλες Δυνάμεις. Στις 1 Δεκεμβρίου 1913 κηρύχθηκε επίσημα η ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα με την παρουσία του βασιλιά Κωνσταντίνου και του πρωθυπουργού της Ελλάδας Βενιζέλου. Η Ελληνική σημαία ανέβηκε στο φρούριο του Φιρκά και γράφτηκε μια επιγραφή που θύμιζε ότι η Τουρκοκρατία στην Κρήτη κράτησε από το 1669 ως το 1913 (267 χρόνια, 7 μήνες και 7 μέρες αγωνίας)

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟ 19ο ΑΙΩΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ (σελ.116)

ΕΡΩΤΗΣΗ; Ποιες είναι οι αιτίες μετακίνησης των Ελληνικών πληθυσμών κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821; Ποια ήταν η αφετηρία του μεταναστευτικού ζητήματος;

Κατά την επανάσταση του 1821 μετακινήθηκαν πολλοί Έλληνες από διάφορα μέρη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας στη Ελλάδα. Ήρθαν από τη Μικρά Ασία, τον Ελλαδικό ηπειρωτικό χώρο και τα νησιά του Αιγαίου. Οι αιτίες ήταν α. η τρομοκρατία που ασκούσαν οι Τούρκοι στους Έλληνες για να προλάβουν τυχόν εξεγέρσεις που προκαλούσε φόβο και ανασφάλεια στους Έλληνες (δεν ήθελαν όμως οι Τούρκοι τότε να διώξουν για πάντα το Ελληνικό στοιχείο όπως τον 20ο αιώνα.) β. Η αποτυχία των επαναστάσεων στις περιοχές από τις οποίες έφευγαν οι μετανάστες και ο φόβος μήπως οι Τούρκοι κάνουν αντίποινα

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν η σημασία των μεταναστεύσεων κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821;

Αν και οι πηγές γι' αυτές τις μεταναστεύσεις είναι λίγες η σημασία τους είναι η εξής

α. Διαμόρφωσαν το δημογραφικό χάρτη της Ελλάδας.

β. Έφεραν σε επαφή τους Έλληνες μεταξύ τους και γνώρισε η μια περιοχή τον πολιτισμό της άλλης περιοχής, διότι ως τότε ήταν ξεκομμένη η μια περιοχή από την άλλη. Έτσι η ένωση των Ελληνικών πληθυσμών βοήθησε στο να συγκροτηθεί το Ελληνικό κράτος.

Α . Τ Ο Π Ρ Ο Σ Φ Υ Γ Ι Κ Ο 

Ζ Η Τ ΗΜΑ Κ Α Τ Α Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η

Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Η ( 1 8 2 1 - 1 8 2 7)

1. Πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία, την Κωνσταντινούπολη και την Κύπρο.  σελ. 117

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα γεγονότα που έκαναν τους Τούρκους στην αρχή της Ελληνικής επανάστασης να λάβουν μέτρα εκφοβισμού εναντίον των Ελλήνων της Μ. Ασίας:

-Η εξέγερση των ναυτικών νησιών και της Σάμου.

-Ο επαναστατικός αναβρασμός στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας.

-Ο παράτολμες επιδρομές Σαμίων και Ψαριανών στις μικρασιατικές ακτές.

-Η εμφάνιση ελληνικών πλοίων κοντά στις Κυδωνιές (Αϊβαλί) και τη Σμύρνη.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τα μεταναστευτικά-προσφυγικά ρεύματα προς την Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης από τη Μικρά Ασία και την Κύπρο.

-Οι πλούσιοι Έλληνες των Κυδωνιών φοβήθηκαν από τις βιαιοπραγίες των Τούρκων στην Κωνσταντινούπολη και έγιναν πρόσφυγες απέναντι στη Λέσβο.

- Έγινε επίσης άτακτη φυγή των κατοίκων των Κυδωνιών στα Ψαρά και στη Λέσβο, μετά την καταστροφή της πόλης των Κυδωνιών από τουρκικά στρατεύματα στις αρχές Ιουνίου του 1821.

- Τότε οι κάτοικοι της Σμύρνης, επειδή φοβήθηκαν ανέβηκαν σε εμπορικά πλοία και διασκορπίστηκαν σε διάφορα νησιά του Αιγαίου πελάγους και την Πελοπόννησο

.- Οι διωκόμενοι Έλληνες επίσης από το εσωτερικό της Μικράς Ασίας κατέφυγαν στα Ψαρά και τη Σάμο.

- Ακόμα πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη, κυρίως Φαναριώτες, πριν από τις ταραχές στην Πόλη, άρχισαν να μαζεύονται στην επαναστατημένη Ελλάδα και ασχολήθηκαν με την πολιτική

- Τέλος Κύπριοι κατέφυγαν στα Προξενεία των Μεγάλων Δυνάμεων και ύστερα μεταφέρθηκαν με ξένα πλοία σε λιμάνια της Ιταλίας και της Γαλλίας.

ΕΡΩΤΗΣΗ:  Κινήσεις των προσφύγων στην Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) για τη αποκατάστασή τους

Στην Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) ομάδες προσφύγων που είχαν καταφύγει στην ελεύθερη Ελλάδα ζήτησαν τη μόνιμη εγκατάστασή τους στην Ελλάδα. Ζήτησαν τότε την εκπροσώπησή τους στη Γ Συνέλευση. Από τους Μικρασιάτες, μόνο οι Σμυρναίοι ζήτησαν από τη Συνέλευση: α. να εκπροσωπούνται σ' αυτήν και β. να βρεθεί ένας τόπος για να δημιουργήσουν συνοικισμό. Μόνο το αίτημα του τόπου έγινε καταρχήν δεκτό. Αποφασίστηκε να δοθεί χώρος στην περιοχή του Ισθμού για να δημιουργηθεί πόλη με το όνομα «Νέα Σμύρνη». Ωστόσο η Βουλή τους αγνόησε και έτσι δεν έγινε ο συνοικισμός.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα προβλήματα προσφύγων από τη Μικρά Ασία (Κυδωνιείς), που ήρθαν στην Ελλάδα κατά την επανάσταση του 1821.

-Προβλήματα επιβίωσης είχαν, ιδιαίτερα οι Κυδωνιείς.

-ΟΙ Κυδωνιείς είχαν προβλήματα εξασφάλισης των βασικών όρων ζωής.

-Ήταν διασκορπισμένοι δυστυχώς σε πολλά μέρη και έτσι δεν είχαν αντιπροσώπευση στα πολιτικά και διοικητικά όργανα της επαναστατημένης Ελλάδας.

2. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΑΔΙΚΟ ΧΩΡΟ (σελ 118)

1. Πού κατέφυγαν οι πρόσφυγες από τη Θεσσαλομαγνησία και την κεντρική Μακεδονία και ποια ήταν τα αποτελέσματα του προσφυγικού ρεύματος;

Κάτοικοι της Θεσσαλίας και Μαγνησίας και της κεντρικής Μακεδονίας κατέφυγαν την Άνοιξη του 1821 στις Βόρειες Σποράδες και στο Τρίκερι της Μαγνησίας, μετά τη νίκη των Τούρκων και την αποτυχία της επανάστασης σε Χαλκιδική και Μαγνησία.

Την επόμενη χρονιά (1822) πολλοί αγωνιστές και οπλαρχηγοί από τη Μακεδονία και τον Όλυμπο κατέφυγαν στις Σποράδες και κάποιοι λίγοι στις Κυκλάδες μετά την αποτυχία της επανάστασης στον Όλυμπο.

Οι συνέπειες ήταν ότι οι τοπικές αρχές των νησιών που δεχτήκαν τους πρόσφυγες δεν μπορούσαν να τους συντηρήσουν και έτσι ειδικά οι αγωνιστές από τον Όλυμπο επιδόθηκαν σε λεηλασίες πειρατεία ενάντια στους ντόπιους για να συντηρηθούν.

2. Προς ποια περιοχή και πότε κατευθύνθηκαν οι πρόσφυγες από την Ήπειρο και το Σούλι, πώς αντέδρασαν οι Μεσολογγίτες ύστερα από την εγκατάσταση των Σουλιωτών στην περιοχή τους και πώς προσπάθησε να αντιμετωπίσει το πρόβλημα η κυβέρνηση;

Πολλοί πρόσφυγες από την Ήπειρο κατέφυγαν στη Δυτική Στερεά Ελλάδα το καλοκαίρι του 1821, αφού απέτυχε η επανάσταση στην Ήπειρο. Το 1823 έφτασαν στο Μεσολόγγι και οι Σουλιώτες, αλλά το Μεσολόγγι δε μπορούσε να τους συντηρήσει όλους. Το Βουλευτικό τότε έδωσε γη στους Σουλιώτες, για να χτίσουν οικισμό σε μία περιοχή στο Ζαπάντι, αλλά αντέδρασαν οι ντόπιοι και τελικά δεν έγινε. Ωστόσο ήταν η πρώτη προσπάθεια αποκατάστασης προσφύγων και έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα των εθνικών γαιών. Επίσης οι Σουλιώτες ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες που εκπροσωπήθηκαν το 1827 στην Γ' Εθνοσυνέλευση.

3. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΑ ΝΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ σελ.120 

α. Οι Κρήτες και οι Κάσιοι πρόσφυγες σελ.120

ΕΡΩΤΗΣΗ: Προσφυγικά ρεύματα από την Κρήτη και την Κάσο στην Ελληνική επανάσταση

α.Το 1821 λίγοι οπλοφόροι Κρήτες κατέφυγαν στις Κυκλάδες β. Μετά την καταστροφή της Κάσου από τους Αιγύπτιους Κρήτες και Κάσιοι κατέφυγαν στα νησιά του Αιγαίου και προκάλεσαν μεγάλα προβλήματα με τη συμπεριφορά τους σε βάρος των νησιωτών γ. Άλλη ομάδα Κρητών κατέφυγε στην Αργολίδα της Πελοποννήσου και η κυβέρνηση φρόντισε για την διατροφή και περίθαλψη τους.

β. Οι Χίοι πρόσφυγες σελ.120

ΕΡΩΤΗΣΗ: Προσφυγικά ρεύματα από τη Χίο στη διάρκεια της Ελληνικής επανάστασης.

Όταν καταστράφηκε η Χίος από τους Τούρκους οι κάτοικοι της Χίου κατέφυγαν α. στα Ψαρά. Επειδή όμως τα Ψαρά δεν μπορούσαν να τους φιλοξενήσουν όλους κάποιοι κατέφυγαν β. στις Κυκλάδες και κάποιοι γ. στην Κόρινθο της Πελοποννήσου. Δυστυχώς η πόλη ήταν πυρπολημένη και αντιμετώπισαν προβλήματα επιβίωσης. Κάποιοι άλλοι δ. πήγαν στον Πειραιά και από εκεί στην Αθήνα. Η κυβέρνηση τους φρόντισε για λίγο καιρό, ειδικά τους φτωχούς τις χήρες και τα ορφανά και κάποιους τους μετέφερε σε γειτονικά χωριά. Ωστόσο δεν είχε χρήματα να τους φροντίσει για περισσότερο από ένα μήνα, γιατί προετοιμαζόταν για την εκστρατεία του Δράμαλη.

Όλες αυτές τις δυσκολίες ανάγκασαν τους πρόσφυγες από τη Χίο να επιδιώκουν να γυρίσουν στο νησί τους. Κάποιοι το έκαναν. Όσοι δεν το έκαναν σχεδίαζαν να ανακαταλάβουν το νησί από τους Τούρκους. Δυστυχώς η ανακατάληψη απέτυχε (επιχείρηση του Φαβιέρου) και ε. νέα προσφυγικά ρεύματα από τη Χίο ήρθαν στη Σάμο και τις Κυκλάδες. 

γ. Οι Ψαριανοί πρόσφυγες σελ.121

Όταν καταστράφηκαν το 1824 τα Ψαρά από τους Τούρκους οι περισσότεροι πήγαν στα νησιά του Αιγαίου και λίγοι στο Ναύπλιο. Συγκεκριμένα α. Στην Τήνο τους δέχτηκαν καλά για λίγο. Μετά πήγαν στη Σύρο ή γύρισαν στο νησί τους β. Στην Πάρο και στην Άνδρο τους φέρθηκαν άσχημα οι ντόπιοι γ. Στις Σπέτσες τους συμπεριφέρθηκαν καλά, αλλά όταν οι Ψαριανοί θέλησαν να μείνουν μόνιμα οι Σπετσιώτες αντέδρασαν και τότε οι Ψαριανοί πήγαν στη Μονεμβασιά. Η κυβέρνησε φρόντισε εκεί για τη στέγαση τους, τους έδωσε χρήματα από φόρους για να ζήσουν, αλλά όταν ξέσπασε επιδημία έφυγαν και από εκεί και γύρισαν στα νησιά δ. Καλά δέχτηκαν τους Ψαριανούς στην Αίγινα και μάλιστα πολλοί έμειναν μόνιμα στο νησί και ασχολήθηκαν με τις υποθέσεις του νησιού, έκαναν σχολείο και διατήρησαν τα έθιμα τους.

Στην Τρίτη Εθνοσυνέλευση ζήτησαν καθυστερημένα μέρος, για να μείνουν μόνιμα, γιατί αυτό τους το είχε εξασφαλίσει η Αίγινα

δ. Ο προσφυγικός συνοικισμός της Ερμούπολης Σύρου σελ.121

Δημιουργήθηκε όχι με χρήματα της κυβέρνησης, αλλά με λεφτά των προσφύγων. Η Ερμούπολη της Σύρου συγκέντρωσε πρόσφυγες από Χίο, Κρήτη, Ψαρά, Μικρά Ασία για πολλούς λόγους. Αρχικά, γιατί τα άλλα νησιά είχαν γεμίσει από πρόσφυγες. Ύστερα γιατί το λιμάνι διευκόλυνε τις οικονομικές συναλλαγές. Άλλωστε οι ντόπιοι κάτοικοι της Σύρου μένανε στην Άνω Σύρο μακριά από τη θάλασσα. Επίσης η Σύρος δεν κινδύνευσε από τους Τούρκους γιατί κράτησε ουδέτερη στάση στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.

Ωστόσο η αύξηση του αριθμού των προσφύγων, οι κτηματικές και οι θρησκευτικές διαφορές δημιούργησαν συγκρούσεις ανάμεσα σε ντόπιους και πρόσφυγες

4. Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΗΓΕΣΙΑΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ ΖΗΤΗΜΑ σελ. 122

Η περίθαλψη και η αποκατάσταση των προσφύγων κατά την επανάσταση από την πολιτική ηγεσία ήταν πενιχρή. Κυρίως ο αυθορμητισμός και η βοήθεια των ντόπιων κατοίκων βοήθησε τους πρόσφυγες.

Ωστόσο μέτρα για την αποκατάσταση των προσφύγων πάρθηκαν στην Τρίτη Εθνοσυνέλευση. Με ψήφισμα της 5ης Μαίου 1827 προσκλήθηκαν οι πρόσφυγες στην Εθνοσυνέλευση για να συζητηθεί και να αποφασιστεί η εγκατάσταση τους σε κάποιες περιοχές.

Στην Γ ́ Εθνοσυνέλευση (1826-1827) ομάδες προσφύγων που είχαν καταφύγει στην ελεύθερη Ελλάδα ζήτησαν τη μόνιμη εγκατάστασή τους στην Ελλάδα. Ζήτησαν τότε την εκπροσώπησή τους στη Γ Συνέλευση. Από τους Μικρασιάτες, μόνο οι Σμυρναίοι ζήτησαν από τη Συνέλευση: α. να εκπροσωπούνται σ' αυτήν και β. να βρεθεί ένας τόπος για να δημιουργήσουν συνοικισμό. Μόνο το αίτημα του τόπου έγινε καταρχήν δεκτό. Αποφασίστηκε να δοθεί χώρος στην περιοχή του Ισθμού για να δημιουργηθεί πόλη με το όνομα «Νέα Σμύρνη». Ωστόσο η Βουλή τους αγνόησε και δεν έγινε ο συνοικισμός.

Επίσης οι Σουλιώτες ήταν οι πρώτοι πρόσφυγες που εκπροσωπήθηκαν το 1827 στην Γ' Εθνοσυνέλευση.. Ακόμα στην Τρίτη Εθνοσυνέλευση οι Ψαριανοί ζήτησαν καθυστερημένα μέρος για να μείνουν μόνιμα, γιατί αυτό τους το είχε εξασφαλίσει η Αίγινα.

Ωστόσο δεν υλοποιήθηκαν οι αποφάσεις της τρίτης Εθνοσυνέλευσης για παροχή γης στους πρόσφυγες, εξαιτίας των αντιδράσεων των ντόπιων και των οικονομικών προβλημάτων.

Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1833-1862) σελ.129

1. Η πρόνοια για τους πρόσφυγες κατά την Οθωνική περίοδο σελ. 129

Στην εποχή του βασιλιά 'Οθωνα από το 1835 έγιναν συστηματικές προσπάθειες αποκατάστασης των προσφύγων γιατί το κράτος του Όθωνα πίστευε στις ικανότητες των προσφύγων, διότι αρκετοί από αυτούς ήταν μορφωμένοι και στελέχωναν τον κρατικό μηχανισμό.

Συγκεκριμένα τόπος μόνιμης διαμονής δόθηκε ή σχεδιάστηκε να δοθεί στους

α. Στους Χίους πρόσφυγες παραχωρήθηκε το 1835 ο δεξιός τομέας της σχεδιαζόμενης πόλης του Πειραιά, για να κτίσουν εκεί τα σπίτια τους.

β. Στους Ψαριανούς το 1836 δινόταν για οικοδόμηση όλη η παραθαλάσσια περιοχή της Ερέτριας.

γ. Στους Μακεδόνες πρόσφυγες από την Ελευσίνα, όπου βρίσκονταν, ζήτησαν και πέτυχαν να ιδρύσουν συνοικισμό στη Στερεά Ελλάδα, στην περιοχή της Αταλάντης. Ο συνοικισμός τους πήρε το όνομα «Νέα Πέλλα» και εκεί εγκαταστάθηκαν αρχικά 70 οικογένειες.

δ. Για τους Κρήτες πρόσφυγες, που είχαν εγκατασταθεί προσωρινά στην Πελοπόννησο, αποφασίστηκε να γίνει συνοικισμός γι' αυτούς στη Μήλο, τη Μεσσηνία και την Αργολίδα.

ε. Για τους Σουλιώτες αποφασίστηκε το 1837 η ίδρυση συνοικισμού τους στο Αντίρριο, η οποία όμως δεν έγινε. Σοβαρότερη φαίνεται ότι ήταν η προσπάθεια ίδρυσης ενός συνοικισμού Ηπειρωτών στην Κυλλήνη το 1840. Άλλοι Ηπειρώτες και Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο.

στ. Οι Κάσιοι πρόσφυγες το 1838 επιδίωξαν να μεταναστεύσουν στην Αμοργό.

ζ. Επίσης υπήρχε και εσωτερική μετανάστευση. Με διατάγματα ιδρύθηκαν συνοικισμοί,, όπως των Μανιατών στο Πεταλίδι της Μεσσηνίας, των Υδραίων στον Πειραιά και αργότερα των Καρυστίων στην Οθωνούπολη της Εύβοιας.

2. Η διαμάχη αυτοχθόνων και ετεροχθόνων σελ. 131

ΕΡΩΤΗΣΗ: Αιτίες διαμάχης αυτοχθόνων ετεροχθόνων

Οι επιτυχίες των προσφύγων στην πολιτική ζωή και η κατάληψη θέσεων του δημοσίου θύμωσε τους αυτόχθονες Έλληνες, διότι θεωρούσαν πως εφόσον αυτοί πολέμησαν στην επανάσταση αυτοί θα έπρεπε να διοριστούν στο δημόσιο. Υπήρχε δηλαδή ένας βαθύτερος ανταγωνισμός ανάμεσα σε αυτόχθονες ετερόχθονες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η αντιπαράθεση αυτοχθονιστών και ετεροχθονιστών στην Εθνοσυνέλευση του 1843-1844

Στην Εθνοσυνέλευση του 1843-1844 ξέσπασε η κύρια κρίση αυτοχθονιστών και ετεροχθονιστών.. Το άρθρο του συντάγματος για το δημόσιο δίκαιο και ποιος θα είναι Έλληνας πολίτης, προκάλεσε μεγάλες συγκρούσεις. Οι αυτοχθονιστές ζήτησαν στην εθνοσυνέλευση την απόλυση των δημοσίων υπαλλήλων, όσων ήρθαν στην Ελλάδα μετά την επανάσταση και δεν πολέμησαν στον αγώνα. Το πρόβλημα δε λύθηκε στο Σύνταγμα του 1844, ρυθμίστηκε όμως με ένα ψήφισμα που ανέφερε ότι δημόσιοι υπάλληλοι μπορούσαν να γίνουν όσοι πολέμησαν στην Ελληνική επανάσταση ως το 1829 ή ήταν μόνιμο κάτοικοι Ελλάδας ως το 1827.

Στην εθνοσυνέλευση εμφανίστηκε και το θέμα αν οι πρόσφυγες μπορούν να έχουν ξεχωριστά ψηφοδέλτια στις εκλογές. Τελικά επιτράπηκε μόνο σε αυτούς, που εγκαταστάθηκαν μόνιμα σε μία περιοχή να έχουν ψηφοδέλτιο που να δηλώνει την καταγωγή τους.

Τελικά οι ετερόχθονες αναγκάστηκαν να αποδεχτούν τα μέτρα της εθνοσυνέλευσης, που τους απέκλειαν από το δημόσιο και περιόριζαν τη χωριστή αντιπροσώπευση τους στη βουλή

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες της διαμάχης αυτοχθονιστών και ετεροχθονιστών στην πρώτη Εθνοσυνέλευση

Η σύγκρουση των αυτοχθονιστών και ετεροχθονιστών έδειξε τις βαθιές αιτίες του μίσους των Ελλήνων μεταξύ τους και τις δυσκολίες συμβίωσης τους, σχολιάστηκε από τον ξένο παράγοντα και προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα αυτό της ξεχωριστής αντιπροσώπευσης των ετεροχθόνων στις εκλογές.

Δ. Πρόσφυγες και αλυτρωτικά κινήματα κατά τον 19ο αιώνα σελ.134

Κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα έγιναν επαναστάσεις στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα και Κρήτη με την ανοχή του Ελληνικού κράτους. Σε αυτές συμμετείχαν και κάτοικοι των επαναστατημένων περιοχών, που κατέφυγαν και έμειναν μόνιμα στην Ελλάδα. Έτσι πρόσφυγες ήρθαν στην Ελλάδα από τις περιοχές που έγινε επανάσταση, ειδικά την περίοδο της επανάστασης στην Κρήτη. (1866-1869). Έτσι αυξήθηκε ο αριθμός των κατοίκων της χώρας. Συχνά βέβαια οι πρόσφυγες, όταν ηρεμούσε η κατάσταση επέστρεφαν στον τόπο καταγωγής τους.

Θεσσαλία, Ήπειρος, Μακεδονία σελ.134

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες του Κριμαϊκού πολέμου (κοιτα και σελ.74-75)

Το 1854 ο Κριμαϊκός πόλεμος, έκανε τους Έλληνες να πιστέψουν ότι οι Μεγάλες Δυνάμεις θα τους βοηθούσαν να απελευθερώσουν τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, την Ήπειρο από τους Τούρκους και έτσι έστειλαν επαναστατικό στρατό σε αυτές τις περιοχές, αλλά αυτές οι επαναστάσεις απέτυχαν. Ο στρατός αυτός γύρισε πίσω με πολλούς πρόσφυγες. Αργότερα βέβαια αυτοί οι πρόσφυγες επέστρεψαν πίσω στις πατρίδες τους. Μία ακόμα συνέπεια του Κριμαϊκού πολέμου ήταν η χολέρα που έφεραν στην Αθήνα τα Γαλλικά στρατεύματα, όταν κατέλαβαν την Αθήνα. Η επιδημία χτύπησε το νότιο τμήμα της πόλης, όπου έμεναν σε άθλιες συνθήκες πρόσφυγες. Τότε έγινε και ένας προσφυγικός συνοικισμός για να μένουν αυτοί στην Ανίβιτσα της Φθιώτιδας.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1877-1878)

Ο πόλεμος ανάμεσα σε Ρώσους και Τούρκους έκανε τους Έλληνες να πιστέψουν ότι έφτασε η ευκαιρία για να πάρουν από τους Τούρκους την ήπειρο, τη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Γι΄αυτό η Ελλάδα υποστήριξε κρυφά τις επαναστάσεις σε αυτές τις περιοχές. Ιδρύθηκε το 1878 και μία επιτροπή στην Αθήνα για να οργανώσει επανάσταση στη Μακεδονία, η Μακεδονική επιτροπή, που ξεσήκωσε πρόσφυγες της Μακεδονίας, οι οποίοι ζούσαν στην Ελλάδα και πήγαν να πολεμήσουν. Έτσι έγινε επανάσταση στον Όλυμπο, στα Πιέρια Όρη και στη Χαλκιδική που απέτυχε. Τότε κάποιοι επαναστάτες κατέφυγαν στην Ελλάδα, αλλά γύρισαν στις πατρίδες τους αργότερα.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες του Ελληνοτουρκικού πολέμου πολέμου του 1897 (κοίτα και σελ.37 & σελ 85)

Πολλοί πρόσφυγες του Ελληνοτουρκικού πολέμου πολέμου του 1897 ήρθαν στην Ελλάδα, μετά την κατάληψη της Λάρισας από τους Τούρκους. Με τη Συνθήκη της Κωνσταντινούπολης που σταματούσε αυτόν τον πόλεμο, δίνονταν λίγες περιοχές της Θεσσαλίας στους Τούρκους. Οι κάτοικοι ενός χωριού τότε, της Κουτσούφλιανης το εγκατέλειψαν και ήρθαν στην Ελλάδα.

2. Κρήτη σελ.135

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το προσφυγικό ζήτημα εξαιτίας της επανάστασης του 1866-1869 στην Κρήτη

Λίγοι πρόσφυγες ήρθαν από την Κρήτη στην Ελλάδα μετά την επανάσταση του 1841 που έγινε στο νησί.

Ο κύριος όγκος προσφύγων ωστόσο ήρθε όταν ξέσπασε η επανάσταση του 1866.-1869

α. Οι πρώτες οικογένειες Κρητικών έφτασαν τον Ιούλιο του 1866 στον Πειραιά και τη Σύρο μέσω Κυθήρων

β. Έγιναν τρεις επιτροπές για την περίθαλψη των προσφύγων. Μία στην Αθήνα, μία στη Σύρο και μία στο Λονδίνο, που συνεργάστηκε με την Αγγλοελληνική επιτροπή στην Αθήνα, για να περιθάλψουν 4500 Κρητικούς.

γ. Ως τα μέσα του 1867 δεν έφτασαν πολλοί πρόσφυγες από την Κρήτη, γιατί τα ξένα καράβια που τους μετέφεραν σταμάτησαν τα δρομολόγια, μετά τις διαμαρτυρίες της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

δ. Ωστόσο το Φεβρουάριο του 1868 έφτασαν δέκα χιλιάδες Κρητικοί πρόσφυγες και στη συνέχεια κάθε μέρα έρχονταν κύματα άμαχων προσφύγων από την Κρήτη.

ε. Δυστυχώς το Ελληνικό κράτος όπως απέτυχε να βοηθήσει την Κρητική επανάσταση, έτσι απέτυχε να βοηθήσει και στην αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος

στ. Στις επόμενες δεκαετίες, ακόμα και μετά την επανάσταση του 1895 δεν έρχονταν πολλοί πρόσφυγες από την Κρήτη στην Ελλάδα. 

ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΤΑ ΤΟΝ 20ο ΑΙΩΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ σελ. 137

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες είναι οι αιτίες του ερχομού προσφύγων στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα;

.Τον 20ο αιώνα φτάνουν στην Ελλάδα πρόσφυγες συχνότερα. και πιο πολυάριθμοι από

το 19ο αιώνα. Αίτια είναι:

α. Οι πολεμικές συγκρούσεις και η εχθρότητα των βαλκανικών κρατών μεταξύ τους. β.Ο μαζικός και οριστικός ξεριζωμός Ελλήνων της Μικράς Ασίας και Ανατολικής Θράκης το 1922, κάτι που ανάγκασε το ελληνικό κράτος να πάρει δραστικά μέτρα για την αποκατάσταση τους.

ΕΡΩΤΗΣΗ; Ποια ήταν τα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Ελλάδα μέχρι και το τέλος των Βαλκανικών πολέμων (1913);

-Από την Ανατολική Ρωμυλία (περιοχή της Βουλγαρίας) ξεκίνησαν τα πρώτα κύματα προσφύγων τον 20ο αι. το l906. Αιτία ήταν οι βιαιοπραγίες των Βουλγάρων εναντίον των Ελλήνων κατά το Mακεδονικό Αγώνα.

-Από τη Ρουμανία επίσης διώχτηκαν Έλληνες κάτοικοι το 1906 Αιτία ήταν η έξαρση του Κουτσοβλαχικού ζητήματος

-Επίσης με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (1913 μετά το τέλος των Βαλκανικών πολέμων φτάνουν στην Ελλάδα Έλληνες από τη Δυτική Θράκη και Ανατολική Μακεδονία που είχαν δοθεί στη Βουλγαρία και Έλληνες από περιοχές που είχαν δοθεί στη Σερβία

-Τέλος από τη Ρωσία έρχονται Έλληνες του Καυκάσου και αρχίζουν να φτάνουν στην Ελλάδα όταν απέκτησε τη Μακεδονία νομίζοντας ότι θα τους δώσουν γη.

Β Η ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ

1. Η έξοδος σελ. 144

ΕΡΩΤΗΣΗ ΤΙ ΓΝΩΡΊΖΕΤΕ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΝΘΉΚΗ ΤΩΝ ΣΕΒΡΩΝ;

Στις 15 Μαΐου 1919 ο Ελληνικός στρατός αποβιβάζεται στη Σμύρνη και σύντομα κατακτά μεγάλες περιοχές της Μικρά Ασίας πέρα από αυτές που του επέτρεψαν οι σύμμαχοι. Στις 10 Αυγούστου του 1920 υπογράφεται η Συνθήκη των Σεβρών που ήταν η πιο μεγάλη διπλωματική επιτυχία της Ελλάδας, διότι δικαιώνει την πολιτική του Βενιζέλου και κάνει πραγματικότητα τη Μεγάλη Ιδέα. Δημιουργείται η Ελλάδα των δύο ηπείρων και των πέντε θαλασσών. Για την περιοχή της Σμύρνης η συνθήκη λέει ότι θα είχε Ελληνική διοίκηση για πέντε χρόνια και μετά οι κάτοικοι της περιοχής με δημοψήφισμα θ' αποφάσιζαν αν η περιοχή αυτή θα εντασσόταν στην Ελλάδα ή στην Τουρκία.

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι γνωρίζετε για τις εκλογές του 1920 μετά τη συνθήκη των Σεβρών;

Οι Φιλελεύθεροι το κόμμα του Βενιζέλου προκηρύσσουν εκλογές μετά τη Συνθήκη των Σεβρών το Νοέμβριο του 1920 για βουλή που θα αναθεωρήσει το Σύνταγμα, για να νομιμοποιήσουν την πολιτική τους (Είχαν ξεκινήσει την εκστρατεία στη Μικρά Ασία) και για να περιορίσουν τις αρμοδιότητες του βασιλιά. Ωστόσο ανέλπιστα κερδίζουν τις εκλογές οι αντιβενιζελικοί. Ο Βενιζέλος τότε φεύγει στο εξωτερικό

ΕΡΩΤΗΣΗ Ποια ήταν η πολιτική των Αντιβενιζελικών αφού κέρδισαν τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920;

Η νέα κυβέρνηση κάνει δημοψήφισμα υπέρ της επιστροφής του βασιλιά και έτσι ο βασιλιάς Κωνσταντίνος γυρνά στην Ελλάδα και έδωσε αφορμή στους συμμάχους που δεν ήθελαν τον Κωνσταντίνο να έχουν αρνητική στάση απέναντι στην Ελλάδα. Έτσι οι Σύμμαχοι απέσυραν την κάλυψη του χαρτονομίσματος που το έκαναν από το 1917, εξαιτίας του δανείου που είχε πάρει η Ελλάδα από Γαλλία Αγγλία ΗΠΑ. Επίσης δεν αλλάζει όμως την εξωτερική πολιτική της χώρας, δεν κάνει ειρήνη με τους Τούρκους, οι οποίοι είχαν ενισχυθεί πολύ και διπλωματικά αλλά και στο εσωτερικό της χώρας τους εξαιτίας του αρχηγού τους Μουσταφά Κεμάλ. Έτσι ο πόλεμος με τους Τούρκους συνεχίζεται και τον Αύγουστο του 1922 έρχεται η ολοκληρωτική ήττα για την Ελλάδα. Και οι Έλληνες της Μικράς Ασίας Ξαναπαίρνουν το δρόμο της προσφυγιάς προς την Ελλάδα.

ΕΡΩΤΗΣΗ Προσφυγικά ρεύματα στην Ελλάδα το 1922

-Πριν τον Αύγουστο του 1922 αρκετοί πρόσφυγες από Μικρά Ασία (Πόντο, Κιλικία,

Καππαδοκία) έρχονται στην Ελλάδα.

-Μετά την καταστροφή της Σμύρνης: έρχονται πρόσφυγες από Σμύρνη, Βουρλά, Aiβαλί Μοσχονήσια, από Βορειοδυτική Μ Ασία (όπως Πρoποντίδα) Όσοι δε κατάφεραν να πάρουν το δρόμο της προσφυγιάς αιχμαλωτίστηκαν, σχηματίζοντας ουρές αιχμαλώτων κατευθυνόμενοι στα βάθη της Μικράς Ασίας

-Έρχονται ακόμα πρόσφυγες από Αν. Θράκη ( τους δόθηκε προθεσμία 1 μήνα να αδειάσουν την περιοχή μεταφέροντας ό,τι μπορούν από τα πράγματα τους.)

-Από τη Χερσόνησο της Καλλίπολης οι κάτοικοί της έφυγαν αργότερα .

Συνολικά το Φθινόπωρο του 1922 ήρθαν 900.000 πρόσφυγες στην Ελλάδα

Άλλοι 200. 000 Έλληνες έμειναν στην Καππαδοκία- και Κεντρική και Νότια

Μ. Ασία (Αυτοί έφυγαν το 1924- 1925 με τη βοήθεια της Μεικτής Επιτροπής)

Πολλοί Έλληνες του Πόντου επίσης κατέφυγαν στη Ρωσία 

2.Το πρώτό διάστημα σελ.146

ΕΡΩΤΗΣΗ Αίτια μείωσης του αριθμού των πρώτων προσφύγων

Τα στατιστικά στοιχεία για τον αριθμό των προσφύγων δεν αποδίδουν την πραγματικότητα για τον πραγματικό αριθμό τους, όταν ήρθαν στην Ελλάδα . Πολλοί σύμφωνα με στοιχεία της Κοινωνίας των Εθνών πέθαναν από:

α) τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης (ταλαιπωρίες- πρόχειρη στέγαση­ και υποσιτισμός )

β) από τις επιδημίες (τύφος- γρίπη- φυματίωση- ελονοσία)

γ) Μεγάλα ήταν και τα ψυχικά τραύματα διότι έχασαν συγγενείς- φίλους- πατρογονική γη

δ}μειωμένος ήταν και ο αριθμός των γεννήσεων

ε}Ακόμα υπήρξε και μετανάστευση από την Ελλάδα σε άλλες χώρες και γι' αυτό μειώθηκε κι άλλο ο αριθμός τους

ΕΡΩΤΗΣΗ Η αντιμετώπιση (περίθαλψης και στέγασης) των αναγκών των προσφύγων το 1922 (τους πρώτους μήνες του ερχομού τους)

1. Από το κράτος υπήρχε αντιμετώπιση στοιχειωδών αναγκών, όπως διατροφή προσωρινή στέγαση, ιατρική περίθαλψη.

2. Από ιδιώτες (ατομικά ή οργανωμένα έγιναν έρανοι, πρόχειρα συσσίτια, καθημερινή διανομή ψωμιού, ρουχισμού, ειδών πρώτης ανάγκης.

3. Από ξένες φιλανθρωπικές οργανώσεις υπήρξε ιατρική περίθαλψη και παροχή φαρμάκων.

. Η Στέγαση των προσφύγων στην αρχή έγινε από το Υπουργείο Περιθάλψεως και το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων, που ιδρύθηκε το1922 και έκανε τα εξής:

1. Ξύλινα παραπήγματα - αυτοσχέδιες κατασκευές (καλύβες, παράγκες, σκηνές), ως προσωρινά καταλύματα των προσφύγων. Αυτά βρισκόταν γύρω από τις πόλεις, σε πλατείες και σε κενά οικόπεδα πόλεων.

2. Χρησιμοποιήθηκαν χώροι στεγασμένοι όπως σχολεία, εκκλησίες, τζαμιά, στρατώνες, θέατρα δημόσια κτίρια, αποθήκες, υπόγεια, για να μείνουν προσωρινά οι πρόσφυγες.

3. Επιτάχθηκαν άδεια σπίτια και καταλήφθηκαν κατοικημένοι χώροι.

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι ήλπιζαν οι πρόσφυγες τους πρώτους μήνες διαμονής τους στην Ελλάδα; Ή Γιατί καθυστέρησε η ένταξη τους στην Ελληνική κοινωνία;

Το πρώτο διάστημα οι πρόσφυγες είχαν μια αίσθηση ότι θα ξαναγυρίσουν πίσω στις πατρίδες τους και έτσι καθυστερούσε την ένταξή τους. Μετά τη Σύμβαση της Λοζάνης όμως κατάλαβαν ότι το όνειρο της επιστροφής δε θα πραγματοποιούνταν και άρχισαν προσπάθεια για την πλήρη ενσωμάτωση στη Ελληνική κοινωνία και για να βελτιώσουν τη ζωή τους στην Ελλάδα.

3.Η Σύμβαση της Λοζάνης και η ανταλλαγή των πληθυσμών σελ.149 - 152

Τον Ιούλιο του 1923 υπογράφτηκε η συνθήκη ειρήνης της Λοζάνης (η ελληνοτουρκική Σύμβαση του Ιανουαρίου του 1923συμπεριλήφθηκε στη Συνθήκη των Σεβρών)

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι γνωρίζετε για την ελληνοτουρκική Σύμβαση του Ιανουαρίου του 1923;

Τον Ιανουάριο του 1923 υπογράφτηκε η ελληνοτουρκική Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών, όπου έγινε η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ των Ελλήνων ορθοδόξων κατοίκων της Τουρκίας και των Μουσουλμάνων κατοίκων της Ελλάδας Όσοι Έλληνες έφυγαν από την αρχή του Α' Βαλκανικού πολέμου (Οκτώβριος 1912 ως και τη μέρα που υπογράφτηκε αυτή η σύμβαση, αλλά και όσοι θα έφευγαν από δω και πέρα από Ελλάδα και Τουρκία υπάγονταν στους κανόνες αυτής της σύμβασης .Εξαιρούνταν ωστόσο οι Έλληνες ορθόδοξοι της Κων/πολης, Ίμβρου, Τενέδου και οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης οι οποίοι θα έμεναν στις πατρίδες τους.

Οι όροι της σύμβασης ανταλλαγής ανταλλαγής των πληθυσμών ήταν:

Οι ανταλλάξιμοι:

1. θα έχαναν την παλιά τους ιθαγένεια και θα αποκτούσαν την ιθαγένεια της χώρας που θα πήγαιναν να μείνουν,

2. είχαν δικαίωμα να μεταφέρουν την κινητή περιουσία τους,

3. είχαν δικαίωμα να πάρουν από το κράτος στο οποίο μετανάστευαν ως αποζημίωση περιουσία ίσης αξίας με την ακίνητη περιουσία που άφηναν,

4. θα βοηθιόνταν στη μετακίνησή τους από τη Μικτή Επιτροπή Avταλλαγής.

Οι διαφορές αυτής της συνθήκης του Ιανουαρίου του 1923 σε σχέση με τις προηγούμενες συνθήκες για ανταλλαγές πληθυσμών, ήταν ότι καθιέρωνε για πρώτη φορά τη μαζική μετακίνηση πληθυσμών υποχρεωτικά, ενώ παλιότερα μετακινούνταν μόνο αν το ήθελαν οι κάτοικοι ορισμένων περιοχών.

ΕΡΩΤΗΣΗ Πώς αντέδρασαν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα μετά την υπογραφή της ελληνοτουρκικής Σύμβασης του Ιανουαρίου του 1923; (οι συνέπειες της Σύμβασης)

Οι πρόσφυγες στην Ελλάδα αντέδρασαν έντονα για την συνθήκη και σ' όλη την Ελλάδα έγιναν συλλαλητήρια διαμαρτυρίας. Οι πρόσφυγες ήθελαν να εμποδίσουν να εφαρμοστεί η συνθήκη. Δυστυχώς όμως η Τουρκία αρνιόταν να γυρίσουν πίσω και έτσι η Ελληνική αντιπροσωπεία αναγκάστηκε να υπογράψει τη σύμβαση. Η Κοινωνία των Εθνών ήταν σύμφωνη. Οι ηγέτες των δύο χωρών Ελλάδας και Τουρκίας ο Βενιζέλος και ο Κεμάλ ήθελαν τη συνθήκη διότι έτσι μπορούσαν να ασχοληθούν με

1. τη διασφάλιση και αναγνώριση των συνόρων τους

2. την επίτευξη ομοιογένειας στις χώρες τους

3. την εσωτερική μεταρρύθμιση και ανάπτυξη του κράτους τους.

ΕΡΩΤΗΣΗ Τι γνωρίζετε για το Άρθρο 11 της σύμβασης της Λοζάνης;

Σύμφωνα με το Άρθρο 11 της σύμβασης της Λοζάνης: ιδρύεται η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (με έδρα την Κων/πολη) (+σελ.146).  Έχει 11 μέλη (4 Έλληνες- 4 Τούρκοι- 3 πολίτες των ουδέτερων κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο κρατών) Έργο της ήταν ο καθορισμός του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και η εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας των ανταλλάξιμων

Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ σελ.153

1. Η Επιτροπή Αποκαταστάσεως προσφύγων σελ. 153 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι ήταν η Ε.Α.Π. και ποιος ήταν ο στόχος της;

Η ελληνική κυβέρνηση για την αποκατάσταση των προσφύγων ζήτησε τη βοήθεια της Κοινωνίας των Εθνών (Κ.Τ.Ε.).Έτσι το Σεπτέμβριο του 1923:ιδρύεται αυτόνομος οργανισμός με πλήρη νομική υπόσταση, η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων. Έδρα της η Αθήνα. Σκοπός της ήταν η

1. εξασφάλιση παραγωγικής απασχόλησης και

2. οριστική στέγαση για τους πρόσφυγες.

Η Ε.Α.Π. λειτούργησε ως το τέλος του 1930.Μετά μεταβίβασε την περιουσία της και τις υποχρεώσεις της απέναντι στους πρόσφυγες στο Ελληνικό Δημόσιο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια μέσα διέθεσε η Ελληνική κυβέρνηση στην Ε.Α.Π.;

Η ελληνική κυβέρνηση διέθεσε στην Ε.Α.Π :

1.α. τις ιδιοκτησίες Τούρκων ανταλλάξιμων και Βουλγάρων β. κτήματα του Δημοσίου. γ. κτήματα που απαλλοτριώθηκαν με την αγροτική μεταρρύθμιση και δ. γη των μοναστηριών

2. το ποσό από δυο δάνεια από το εξωτερικό

3. οικόπεδα μέσα ή γύρω από τις πόλεις

4. το τεχνικό και διοικητικό προσωπικό των Υπουργείων Γεωργίας και Πρόνοιας και Αντιλήψεως.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες παραμέτρους έλαβε υπόψη της η ΕΑΠ για την αποκατάσταση των προσφύγων;

Η Ε.Α.Π .έλαβε υπόψη της τα εξής:

1. Χώρισε τους πρόσφυγες σε «αστούς» και «αγρότες». Έγινε προσπάθεια να εγκατασταθούν καλλιεργητές δημητριακών σε πεδινά μέρη Μακεδονίας- Δ.Θράκης, καπνοπαραγωγοί σε εδάφη στη Δ. Μακεδονία και Δ. Θράκη, αμπελουργοί στην Κρήτη, σηροτρόφοι στο Σουφλί- Έδεσσα.

2. Τον τόπο προέλευσης Η ΕΑΠ προσπάθησε να βάλει τους πρόσφυγες που προέρχονταν από μία περιοχή να εγκατασταθούν μαζί στις νέες τους πατρίδες. Γι' αυτό έχουμε και ονόματα περιοχών όπως Νέα Σμύρνη Νέα Φιλαδέλφεια. Δυστυχώς όμως αυτό δε το κατάφερε σε μεγάλο βαθμό.

3. Στις αντικειμενικές συνθήκες Η αποκατάσταση διακρίνεται σε:

α. αγροτική (παροχή στέγης και χωραφιών στην ύπαιθρο)

β. αστική (παροχή στέγης στις πόλεις)

Ωστόσο δόθηκε το βάρος στη γεωργία, (να γίνουν δηλαδή οι πρόσφυγες γεωργοί) γιατί

1. υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα

2. ήταν ταχύτερη και απαιτούσε μικρότερες δαπάνες η αγροτική αποκατάσταση

3. η ελληνική οικονομία βασιζόταν, ανέκαθεν στην αγροτική παραγωγή

4. με τη δημιουργία γεωργών μικροϊδιοκτητών (αντί εργατικού προλεταριάτου αποφεύγονταν κοινωνικές αναταραχές (Άρα υπήρχε και πολιτική σκοπιμότητα)

Δόθηκε ακόμα προτεραιότητα στην εγκατάσταση των προσφύγων στη Μακεδονία- Θράκη διότι

α. υπήρχαν τα μουσουλμανικά κτήματα και αυτά των Βουλγάρων μεταναστών(συνθήκη Νεϊγύ), και έτσι οι πρόσφυγες θα μπορούσαν σύντομα να γίνουν αυτάρκεις και να υπάρξει αύξηση της αγροτικής παραγωγής

β. Κατοικούνταν έτσι παραμεθόριες περιοχές (κάλυπταν το δημογραφικό κενό που άφησαν μουσουλμάνοι- Βούλγαροι και οι νεκροί από τους συνεχείς πoλέμoυς (1912-1922)

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί η εγκατάσταση των προσφύγων δεν ακολούθησε τις κρατικές αντιλήψεις και τις παραμέτρους που έθεσε η ΕΑΠ;

Η κινητικότητα των προσφύγων υπήρξε μεγάλη στην αρχή. Κάποιοι που δεν ήταν αγρότες έλεγαν ψέματα ότι ήταν για να πάρουν τα δάνεια και τα σπίτια που έδινε η ΕΑΠ. Άλλοι παρουσιάζονταν ως αστοί για να πάρουν την αποζημίωση που δινόταν για τους ανταλλάξιμους πρόσφυγες

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες υπηρεσίες και φορείς ασχολήθηκαν με την αποκατάσταση των προσφύγων;

Εκτός από την ΕΑΠ Με την αποκατάσταση των προσφύγων ασχολήθηκαν και το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων (1922- 1925), το Υπουργείο Πρόνοιας και Αντιλήψεως (από το 1925), το Υπουργείο Γεωργίας.

2. Η αγροτική αποκατάσταση. σελ. 156 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της αγροτικής αποκατάστασης;

Η αγροτική αποκατάσταση ήταν έργο της Ε.Α.Π. Απέβλεπε στη δημιουργία μικρών γεωργικών ιδιοκτησιών.

Οι Χώροι εγκατάστασης προσφύγων ήταν :

α. εγκαταλελειμμένα χωριά, σε νέους συνοικισμούς, μέσα στα χωριά ή σε νέους καθαρά προσφυγικούς συνοικισμούς

Το μέγεθος της γης που δινόταν ήταν ανάλογα με:

α. το μέγεθος της οικογένειας των προσφύγων β. με την ποιότητα του εδάφους γ. το είδος της καλλιέργειας που θα καλλιεργούσαν δ. τη δυνατότητα άρδευσης των χωραφιών.

Στην αρχή η διανομή της γης ήταν προσωρινή. Μετά την κτηματογράφηση από την τοπογραφική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας θα γινόταν η oριστική διανομή της γης

Παραχωρούνταν επίσης (εκτός από τη γη) : στέγη, εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα, ζώα.

Για τη στέγαση χτίστηκαν στους αγρότες σπίτια είτε με

α. Εργολαβία: ανέγερση των οικιών απευθείας από την Ε.ΑΠ

β. Aυτεπιστασία:ανέγερση σπιτιών από τους ίδιους τους πρόσφυγες, με χορήγηση όλων των οικοδομικών υλικών

Το κάθε σπίτι αποτελούνταν από δύο δωμάτια, μία αποθήκη κι ένας στάβλο.

Ο Τρόπος πληρωμής των σπιτιών ήταν με δόσεις. Ο τίτλος ιδιοκτησίας στους πρόσφυγες ήταν απλής κατοχής. Μετά την αποπληρωμή του χρέους θα γινόταν τίτλος πλήρους κυριότητας. Μετά τη διάλυση της Ε.Α.Π. τα χρέη ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα.

3. Η αστική αποκατάσταση. σελ. 157 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια εμπόδια συνάντησε η αστική αποκατάσταση;

Την αστική αποκατάσταση ανέλαβε περισσότερο το κράτος που βοήθησε οικονομικά συγκεκριμένο αριθμό επιχειρήσεων. Περιλάμβανε (σε αντίθεση με την αγροτική αποκατάσταση) μόνο στέγαση και δε βοηθούσε στην εύρεση εργασίας. Εμπόδια για την αστική αποκατάσταση ήταν:

α. ο μεγάλος αριθμός προσφύγων

β. τα μουσουλμανικά σπίτια στις πόλεις ήταν λίγα

γ. τα προγράμματα κατασκευής σπιτιών του κράτους καθυστερούσαν λόγω των πολιτικών ανωμαλιών και της κακής οικονομικής κατάστασης στις δεκαετίες 1920, 1930

δ. η περιπλάνηση των αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη με αποτέλεσμα το κράτος να μη ξέρει ποιοι θα μείνουν μόνιμα στις πόλεις

ε. Η Απασχόληση των προσφύγων στην αρχή ήταν περιστασιακά μεροκάματα στις οικοδομές , σε εργοστάσια, σε βιοτεχνίες , ως πλανόδιοι μικροπωλητές , ως μικροκαταστηματάρχες , ως ναυτεργάτες , ως εργάτες σε δημόσια έργα στις πόλεις ή στην ύπαιθρο.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποια ήταν τα χαρακτηριστικά της αστικής αποκατάστασης των προσφύγων από το κράτος;

α.Η Αστική στέγαση ξεκίνησε στην Αθήνα με τη δημιουργία 4 οικισμών: της Καισαριανής, του Βύρωνα, της Νέας Ιωνίας και της Κοκκινιάς (στον Πειραιά). Ήταν συνοικισμοί με επέκταση των πόλεων στις οποίες οι πρόσφυγες ήταν προσωρινά εγκατεστημένοι.

Β. Το Είδος κατοικιών για την αστική αποκατάσταση ήταν: Υπήρξε κτίσιμο μικρών κατοικιών Χτίστηκαν μονοκατοικίες, διπλοκατοικίες, τετρακατοικίες , μονώροφες ή διώροφες, με ένα ή δύο δωμάτια, κουζίνα, βοηθητικούς χώρους.

γ. Η ανέγερση των συνοικισμών γίνονταν ή από εργολάβους, ή από τους ίδιους τους πρόσφυγες αφού εφοδιάζονταν με τα απαραίτητα μέσα.. Ιδρύθηκαν ακόμα προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί, για να φτιάχνουν σπίτια και δόθηκαν άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες .

δ. Συχνά , επειδή δεν υπήρχαν χρήματα δεν γίνονταν έργα υποδομής, εκεί που χτίζονταν τα προσφυγικά σπίτια όπως ύδρευση, αποχετευτικό σύστημα, οδικό δίκτυο, χώροι πρασίνου.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

Οι πλούσιοι πρόσφυγες: Στην αρχή νοίκιαζαν ή αγόραζαν κατοικίες σε πόλεις και αναμειγνύονταν με τους ντόπιους αλλά αργότερα ανέλαβαν πρωτοβουλίες για ίδρυση οικισμών, ως εξής: ίδρυαν έναν οικοδομικό συνεταιρισμό και αγόραζαν μια έκταση γης σε μία πόλη­. Εκεί οικοδομούσαν αστικές κατοικίες Έτσι δημιουργήθηκαν η Νέα Σμύρνη στην Αθήνα, η Καλλίπολη στον Πειραιάς

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΣΤΕΓΑΣΗ ΤΩΝ ΑΠΟΡΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ

Οι άποροι πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν σε καλύβες, χαμόσπιτα, σε πρόχειρες κατασκευές στις παρυφές οικισμών. Έτσι δημιουργήθηκαν παραγκουπόλεις γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς και εκεί ζούσαν οι φτωχοί πρόσφυγες για πολλά χρόνια. 

Δ. Η ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ ΤΩΝ ΑΝΤΑΛΛΑΞΙΜΩΝ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

I.Η αποζημίωση των ανταλλάξιμων. σελ. 160 

ΕΡΩΤΗΣΗ: Τι γνωρίζετε για την εκτίμηση των περιουσιών των προσφύγων, για την αποζημίωση τους από την εθνική τράπεζα;

Σύμφωνα με το Άρθρο 11 της σύμβασης της Λοζάνης: ιδρύεται η Μικτή Επιτροπή Ανταλλαγής (με έδρα την Κων/πολη) Έχει 11 μέλη (4 Έλληνες- 4 Τούρκοι- 3 πολίτες των ουδέτερων κατά τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο κρατών) Έργο της ήταν ο καθορισμός του τρόπου μετανάστευσης των πληθυσμών και η εκτίμηση της ακίνητης περιουσίας των ανταλλάξιμων προσφύγων, για να αποζημιωθούν. Τη βοηθούν στο σκοπό της η Γενική Διεύθυνση Ανταλλαγής Πληθυσμών (έγινε το 1924) και τα κατά τόπους Γραφεία Ανταλλαγής Πληθυσμών.

Δόθηκε μια προσωρινή λύση στην αρχή: Η Εθνική Τράπεζα αναλαμβάνει να πληρώσει μια προκαταβολή στους πρόσφυγες για την περιουσία που εγκατέλειψαν στην Τουρκία. Η προκαταβολή ωστόσο θα δίνονταν μόνο σε αυτούς που δεν είχαν ως τότε αποκατασταθεί. Το ελληνικό δημόσιο εκτιμά προσωρινά τις περιουσίες με βάση δηλώσεις των προσφύγων στα γραφεία ανταλλαγής. Ένα Ανώτατο Συμβούλιο εξετάζει την αναθεώρησή τους (αν θεωρούνταν ότι οι δηλώσεις των προσφύγων ήταν ψεύτικες).

Για οριστική εκτίμηση των περιουσιών δημιουργούνται Πρωτοβάθμιες Επιτροπές Εκτίμησης και Δευτεροβάθμιες Επιτροπές. Ωστόσο το έργο της εκτίμησης των περιουσιών που άφησαν πίσω τους οι πρόσφυγες ποτέ δεν ολοκληρώθηκε, αφού αφενός το Τουρκικό κράτος δεν έδινε τα απαραίτητα στοιχεία, αφετέρου έγινε η Ελληνοτουρκική προσέγγιση και ξεχάστηκαν όλα.

2. Η ελληνοτουρκική προσέγγιση. σελ. 161

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ πρώτες προσπάθειες Ελληνοτουρκικής προσέγγισης 1925-1926 α

Μετά την υπογραφή της σύμβασης ανταλλαγής πληθυσμών και τη συνθήκη της Λωζάνης υπήρχαν εντάσεις ανάμεσα σε Ελλάδα και Τουρκία

Έτσι τον Ιούνιο του 1925 υπογράφεται από Ελλάδα και Τουρκία η Σύμβαση της Άγκυρας και το Δεκέμβριο του 1926 υπογράφεται η Συμφωνία των Αθηνών(αυτές οι συμφωνίες ρύθμιζαν επίμαχα θέματα ανάμεσα στις δύο χώρες αλλά δεν εφαρμόστηκαν ποτέ).

ΕΡΩΤΗΣΗ:  Συμφωνίες ανάμεσα σε Ελλάδα Τουρκία το 1930

Το 1928 οι Φιλελεύθεροι του Βενιζέλου κερδίζουν τις εκλογές και αρχίζουν αμέσως οι διαπραγματεύσεις με την Τουρκία. Ο Βενιζέλος ήθελε να συμφωνήσει με την Τουρκία στα ζητήματα των εδαφικών διαφορών και στις οικονομικές εκκρεμότητες.

Έτσι το1930 υπογράφεται η Συμφωνία της Άγκυρας που ήταν οικονομικό σύμφωνο ανάμεσα σε Ελλάδα- Τουρκία.

Κύρια σημεία του ήταν

1. Ρυθμίζει το θέμα των Ελλήνων ορθοδόξων της Κων/πολης, των μουσουλμάνων της Θράκης και των «φυγάδων».

2. Οι ανταλλάξιμες μουσουλμανικές περιουσίες στην Ελλάδα και οι ελληνικές στην Τουρκία πήγαιναν στο Ελληνικό και Τουρκικό Δημόσιο αντίστοιχα.

3. Θα γίνονταν αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δυο χωρών.

Το 1930:υπογράφονται επίσης από Ελλάδα- Τουρκία:

1. Σύμφωνο φιλίας, ουδετερότητας και διαιτησίας,

2. Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυπκών εξοπλισμών

3. Σύμβαση εμπορίου εγκατάστασης και ναυτιλίας (για να μπορούν Έλληνες και Τούρκοι να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται με κάποιους περιορισμούς στο έδαφος του άλλου κράτους).

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες της Ελληνοτουρκικής προσέγγισης του 1930 ή Οι αιτίες της εκλογικής ήττας του κόμματος των Φιλελευθέρων στις εκλογές του 1932-1933 ή Γιατί οι πρόσφυγες απομακρύνθηκαν από το κόμμα των Φιλελευθέρων;

Οι συμφωνίες με τους Τούρκους το 1930 δυστυχώς δεν έλυσε τα προβλήματα με την Τουρκία παρά μόνο για λίγο καιρό. Ήταν ωστόσο η αιτία της απομάκρυνσης των προσφύγων από το κόμμα των φιλελευθέρων και κύρια αιτία της ήττας του Βενιζέλου στις εκλογές του 1932 και του 1933. Άλλοι λόγοι που θύμωσαν οι πρόσφυγες με το Βενιζέλο ήταν

1. Ο συμψηφισμός των ανταλλάξιμων περιουσιών, αν και οι περιουσίες των Μουσουλμάνων της Ελλάδας ήταν πολύ μικρότερες από τις περιουσίες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας

2. η παρακράτηση του 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης που δόθηκε στους πρόσφυγες από την Εθνική Τράπεζα

3. η άρνηση διακανονισμού των προσφυγικών χρεών

E. Η ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ σελ. 163 

I. Η ενσωμάτωση των προσφύγων σελ. 163

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιες ήταν οι αντικειμενικές δυσκολίες αποκατάστασης προσφύγων;

1. η άσχημη οικονομική κατάσταση της Ελλάδας

2. οι πολιτικές καταστάσεις στις δεκαετίες του 1920 και του 1930.

3. η ελλιπής οργάνωση του κράτους

4. ο τεράστιος αριθμός προσφύγων

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί η ΕΑΠ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποκατάσταση των προσφύγων

Το 1924 ως το 1928 μεγάλο μέρος της αποκατάστασης των προσφύγων (κυρίως της αγροτικής) γίνεται με τη βοήθεια της Ε.Α.Π. Αυτό οφείλονταν στο ότι ήταν οργανισμός κάτω από διεθνή έλεγχο και άρα ήταν αποτελεσματικότερος. Για το έργο της αποκατάστασης βέβαια διατέθηκαν στη ΕΑΠ υλικά μέσα και ανθρώπινο δυναμικό από το κράτος

ΕΡΩΤΗΣΗ: Γιατί η αφομοίωση των προσφύγων ήταν πιο δύσκολη από την αποκατάσταση τους; Ή Ποια ήταν τα παράπονα των προσφύγων από το Ελληνικό κράτος; Ή Ποιες ήταν οι διαφορές-οι κατηγορίες των προσφύγων;

1. Οι πρόσφυγες είχαν μεγάλες διαφορές στην:

- κοινωνική προέλευση και πολιτιστική παράδοση

- στη διάλεκτο ή και γλώσσα (π.χ. υπήρχαν και 100 χιλιάδες τουρκόφωνοι πρόσφυγες)

2. Οι πλούσιοι πρόσφυγες ενσωματώνονται αμέσως γιατί έφεραν μαζί και την περιουσία τους, ενώ οι φτωχοί πρόσφυγες: αφομοιώνονται πολύ αργά, γιατί ήταν ψυχικά τραυματισμένοι και είχαν το άγχος της επιβίωσης. Κατηγορούν το ελληνικό κράτος γιατί:

- παραβίασε βασικά δικαιώματά τους με τη Σύμβαση ανταλλαγής πληθυσμών της Λοζάνης το 1923 και το ελληνοτουρκικό σύμφωνο φιλίας το 1930.

- αποζημιώθηκαν μόνο κατά ένα μέρος για την περιουσία που άφησαν στις πατρίδες τους.

- η ανταλλάξιμη περιουσία δεν περιήλθε πάντοτε σ' αυτούς. Δυστυχώς η Μουσουλμανική ακίνητη περιουσία πήγε συχνά στα χέρια των ντόπιων (παρά την απαγόρευση από το νόμο) γιατί δεν υπήρχε κτηματολόγιο, δεν υπήρχαν πολλές φορές τίτλοι ιδιοκτησίας υπήρχε δυσκoλία στην οριοθέτηση ή στην περίφραξή της γης , το ίδιο το κράτος παραχώρησε κάποιες φορές ανταλλάξιμη περιουσία σε ντόπιους ακτήμονες ή σε ευαγή ιδρύματα.

3. Υπήρχε διαφορά νοοτροπίας προσφύγων - γηγενών. Οι ντόπιοι κατηγορούν τους πρόσφυγες για το ήθος τους, τη ροπή τους στη διασκέδαση και την κοσμοπολίτικη συμπεριφορά. Οι πρόσφυγες πάλι κατηγορούν τους ντόπιους για το χαμηλό μορφωτικό τους επίπεδο και προβάλλουν την ελληνικότητά τους που αμφισβητούσαν οι ντόπιοι.

ΕΡΩΤΗΣΗ:  Σε ποιους τομείς εκφράζεται η διαφορά γηγενών- προσφύγων;

1. Στην οικονομική ζωή υπήρχε ανταγωνισμός στην εύρεση εργασίας, στην ιδιοκτησία της γης και στις επιχειρηματικές δραστηριότητες

2. Στην πολιτική ζωή πήγαν με το Βενιζέλο ως ψηφοφόροι και κάποιοι έγιναν βουλευτές και υπουργοί. Οι αντιβενιζελικοί τους μισούσαν γι' αυτό.

3. Στην κοινωνική ζωή. Οι πρόσφυγες που κατοικούσαν στους οικισμούς ήταν απομονωμένοι και προτιμούσαν να παντρεύονται μεταξύ τους. Οι πρόσφυγες ωστόσο μέσα στις πόλεις ή τα χωριά είχαν επικοινωνία με τους ντόπιους ( στους χώρους εργασίας, το σχολείο, την εκκλησία, τη γειτονιά). Έτσι σιγά σιγά γίνονταν μικτοί γάμοι με τους ντόπιους.

Δυστυχώς στην αρχή η λέξη πρόσφυγας είχε υποτιμητική σημασία. Η διαφορά μεταξύ πρόσφυγα και ντόπιου σταμάτησε να υπάρχει μετά τη δεκαετία του 1940. Και πιο πριν όμως οι πρόσφυγες συμμετείχαν σε όλες τις δραστηριότητες της νέας τους πατρίδας.

2. ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΦΙΞΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ. σελ. 166 

Η Μικρασιατική καταστροφή ήταν σημαντικό ζήτημα οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό και πολιτιστικό γι' αυτό συσχετίστηκε και με μια άλλη καταστροφή την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1453

ΕΡΩΤΗΣΗ Ποιες ήταν οι επιπτώσεις της Μικρασιατικής καταστροφής;

α. Εξωτερική πολιτική: Οι καλές σχέσεις Ελλάδας- Τουρκίας διατηρήθηκαν για τριάντα χρόνια.

β. Πληθυσμός/ εθνολογική σύσταση:

Αυξήθηκε ο πληθυσμός της Ελλάδας και αυξήθηκε ο βαθμός αστικoπoίησης του κράτους (οι προσφυγικοί οικισμοί μεγάλωσαν τις πόλεις όπως την Αθήνα τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη)

Άλλαξε ακόμα η εθνολογική σύσταση του πληθυσμού της χώρας., αυξήθηκε δηλαδή ο ελληνικός- ορθόδοξος πληθυσμός.. Πριν τον ερχομό των προσφύγων οι μη Έλληνες ορθόδοξοι ήταν 20% του πληθυσμού, μετά τον ερχομό τους όμως ήταν μόνο το 6% των κατοίκων της Ελλάδας. Για παράδειγμα αυξήθηκε ο Ελληνικός πληθυσμός της Δυτικής Θράκης, ενώ νησιά όπως Κρήτη Μυτιλήνη Λήμνος κατοικήθηκαν μόνο από Έλληνες.

Ενισχύθηκε επίσης ο ελληνικός χαρακτήρας της Μακεδονίας, (μετά τον ερχομό των προσφύγων στη Μακεδονία το ποσοστό μη Ελλήνων ορθοδόξων ήταν μόνο 12% από 48% που ήταν παλιά, γεγονός σημαντικό για την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας.. Ένα άλλο καλό πάλι ήταν ότι οι αραιοκατοικημένες περιοχές της Βόρειας Ελλάδας κατοικήθηκαν από πρόσφυγες και έτσι ενσωματώθηκαν στην Ελλάδα.

γ. Οικονομία: σελ. 167

Στην αρχή με τον ερχομό των προσφύγων η Ελληνική οικονομία είχε προβλήματα αλλά μετά

οι ωφέλειες από την εγκατάσταση τους ήταν πολλές

1. Βελτιώθηκαν οι αγροτικές καλλιέργειες και πoλλαπλασιάστηκε η αγροτική παραγωγή (εφαρμόστηκαν η αμειψισπορά, η πολυκαλλιέργεια, η μικρή γεωργική ιδιοκτησία)

2. το κράτος κατασκεύασε μεγάλα εγγειοβελτιωτικά έργα, κυρίως στη Μακεδονία, έτσι αυξήθηκαν οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις.

3. Ήρθαν νέες καλλιέργειες ή επεκτάθηκαν οι παλιές (καπνός, βαμβάκι, σταφίδα).

4. Βελτιώθηκαν η κτηνοτροφία και η πτηνoτρoφία..

5. Αναπτύχθηκαν η δενδροκομία, σηροτροφία, αλιεία.

6. Βελτιώθηκε και η βιομηχανία γιατί οι πρόσφυγες ήταν ένα νέο, ειδικευμένο, φτηνό εργατικό δυναμικό και πολλοί από αυτούς έγιναν καλοί επιχειρηματίες. Μεγάλωσε επίσης η κατανάλωση προϊόντων κάτι που ενίσχυσε την οικονομία).Οι πρόσφυγες ασχολήθηκαν περισσότερο με κλωστoυφαντoυργία, ταπητουργία, μεταξουργία, αλευροβιομηχανία, παραγωγή οικοδομικών υλικών

Ακόμα οι πρόσφυγες στα μεγάλα αστικά κέντρα ξεπερνούσαν τους ντόπιους σε: - επιχειρηματικό πνεύμα , εκπαίδευση κατάρτιση -,προοδευτικές αντιλήψεις. Τους βοήθησε στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα ο κοσμοπολίτικος χαρακτήρας της ζωής τους, η γνώση ξένων γλωσσών , οι επαφές τους με την Ευρώπη , η επαγγελματική πείρα τους

Η άφιξη των προσφύγων βοήθησε και στην ένταξη των γυναικών στον ενεργό πληθυσμό, διότι δούλευαν στην καπνοβιομηχανία, κλωστοϋφαντουργία , στην κατασκευή ρούχων.

δ. Πολιτισμός: σελ. 169 

Η παράδοση των προσφύγων μεταφέρθηκε στη νέα τους πατρίδα. Η μουσική των προσφύγων επηρέασε τα λαϊκά στρώματα και έγινε η λαϊκή μουσική της πόλης (ρεμπέτικα). Οι πρόσφυγες οργανοπαίκτες και τραγoυδιστές κυριάρχησαν ως το 1940. Ξεχώρισαν επίσης στα Γράμματα και στις τέχνες πλούτισαν και εξέλιξαν τη νέα ελληνική Γλώσσα (υπήρχαν λογοτέχνες όπως ο Σεφέρης,, ο Δούκας, ο Βενέζης. Ζωγράφος και συγγραφέας ήταν ο Κόντογλου, μουσικός ο Καλομοίρης ).Με λίγα λόγια βοήθησαν στη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας.

Δ. Ο ΠΑΡΕΥΞΕΙΝΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ ΤΟ 19ο ΚΑΙ 20ο ΑΙΩΝΑ σελ.245

1. Οικονομική και πνευματική ανάπτυξη σελ.245

ΕΡΩΤΗΣΗ: Οι συνέπειες των ειδικών προνομίων των Τούρκων προς τους Έλληνες του Πόντου

Το άσχημο κλίμα για τους υπόδουλους Έλληνες, που είχε υπάρξει στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά τη διάρκεια της Επανάστασης του 1821, άρχισε να υποχωρεί μετά την παραχώρηση των ειδικών προνομίων, γνωστών στην παγκόσμια ιστορία με τους νομικούς όρους «Χάτι Σερίφ» (1839) και «Χάτι Χουμαγιούν» (1856).

Η ισονομία και η θρησκευτική ελευθερία μαζί με την ανάπτυξη του εμπορίου και της οικονομίας οδήγησαν στην αύξηση του πληθυσμού του ποντιακού πληθυσμού, στην καλλιέργεια της ελληνικής παιδείας και στην ανάπτυξη της νεοελληνικής συνείδησης.

Ο ποντιακός ελληνισμός εγκατέλειψε τα κρησφύγετά του και κατέβηκε στις παραλιακές περιοχές, όπου έκτισε καινούρια χωριά, εκκλησίες και σχολεία. Σε σύντομο χρονικό διάστημα πήρε ξανά στα χέρια του το εμπόριο ολόκληρου του Εύξεινου Πόντου και των ηπειρωτικών περιοχών του Πόντου, ενώ η Τραπεζούντα ξαναβρήκε τις παλιές της δόξες.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η αγροτική οικονομία του Πόντου από το Χάτι Χουμαγιούν ως τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα;

Το μέλλον της περιοχής προβλεπόταν καλό, χάρη στην εύφορη χώρα με την πλούσια βλάστηση, τις απέραντες δασικές εκτάσεις με έλατα, πλατάνια, πεύκα και άλλα δέντρα στις περιοχές της Σινώπης, της Τρίπολης, της Κερασούντας, της Τραπεζούντας και των Σουρμένων. Στην Κερασούντα είχαν ιδρυθεί εργοστάσια ατμοπριόνων για την παραγωγή ξυλείας από έλατα. Μεγάλη αξία επίσης είχε η λεπτοκαρυά που εξαγόταν στο Αμβούργο, την Τεργέστη, τη Ν. Υόρκη και τη Ρωσία.

Η γεωργική οικονομία στηριζόταν κυρίως στο σιτάρι, το καλαμπόκι, το κριθάρι, τα όσπρια, τα πορτοκάλια, τα γεώμηλα και τα εξαίρετα καπνά, ιδιαίτερα των περιοχών της Αμισού και της Μπάφρας. Τα τυροκομικά προϊόντα του Πόντου ήταν και είναι επίσης γνωστά στις αγορές της Κωνσταντινούπολης και των άλλων μεγαλουπόλεων.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η βιοτεχνία και η βιομηχανία του Πόντου από το Χάτι Χουμαγιούν ως τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα;

Προς το βορά η οροσειρά Παρυάδρου ήταν πλούσια σε μέταλλα. Έτσι δημιουργήθηκαν στον Πόντο μεταλλεία αργύρου, χαλκού και μολύβδου στις περιφέρειες της Αργυρούπολης και της Τρίπολης. Εξίσου αναπτυγμένη ήταν η βιοτεχνία στη χρυσοχοΐα, τη σιδηρουργία, και τη χαλκουργία, καθώς επίσης και η βιομηχανία της ναυπηγικής.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Το εμπόριο του Πόντου από το Χάτι Χουμαγιούν ως τα τέλη του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα;

Η κυρία πηγή πλούτου στον Πόντο στα παράλια ήταν το διαμετακομιστικό εμπόριο με κυριότερα λιμάνια την Αμισό, την Τραπεζούντα, την Κερασούντα, την Οδησσό, τη Βραΐλα, το Νοβοροσίσκι και τη Σεβαστούπολη.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου οι Νεότουρκοι με διάφορους τρόπους προσπαθούσαν να διώξουν και να περιορίσουν το εμπόριο των χριστιανών, οι οποίοι για να επιβιώσουν συνεργάστηκαν με τις μουσουλμανικές εθνότητες που μέναν και αυτές στον Πόντο. Η Τραπεζούντα μέχρι το 1869 είχε το 40% του εμπορίου της Περσίας και το διαμετακομιστικό εμπόριο έφερνε κέρδος περίπου 200.000.000 φράγκα το χρόνο.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις του Πόντου είχαν εμπορικά υποκαταστήματα και πρακτορεία μεταφορών στη Ρωσία, την Περσία, την Αγγλία, την Κωνσταντινούπολη, τη Μασσαλία και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Ευρώπης. Η Τραπεζούντα αποτελούσε το εμπορικό σταυροδρόμι Δύσης και Ανατολής μέχρι το 1869 που έγινε η Διώρυγα του Σουέζ, οπότε άρχισε η παρακμή του λιμανιού της. Ωστόσο, για πολύ χρόνο, ακόμα και μετά το 1883, τέσσερις μεγάλοι ελληνικοί τραπεζικοί και εμπορικοί οίκοι της Τραπεζούντας έλεγχαν μαζί με το υποκατάστημα της Τράπεζας Αθηνών σχεδόν όλη την οικονομία του ανατολικού Πόντου.

Ανάλογη ήταν η οικονομική κίνηση των Ελλήνων και στις άλλες πόλεις του Πόντου: από το εμπορικό λιμάνι της Αμισού εξάγονταν μεγάλες ποσότητες εξαιρετικού καπνού και άλλων ντόπιων προϊόντων, ενώ το 1869 στην Αμισό από τις 214 επιχειρήσεις της πόλης οι 156 ανήκαν στους Έλληνες. Στην Κερασούντα οι εφοπλιστικοί και εμπορικοί οίκοι των Κωνσταντινίδη, Κακουλίδη, Σουρμελή και Πισσάνη ήταν μεγάλα εμπορικά κέντρα του Ευξείνου Πόντου αλλά και της Ευρώπης.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η πνευματική ανάπτυξη και η εκπαίδευση του Πόντου

Η οικονομική ανάπτυξη του ελληνισμού στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου είχε ως αποτέλεσμα την πνευματική και καλλιτεχνική αναγέννηση. Οι πόντιοι επιχειρηματίες έδωσαν ένα σεβαστό ποσό από τα κέρδη τους για τα θρησκευτικά, εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα και αξιόλογοι επιστήμονες στέλνονταν για ειδίκευση σε διάφορα πανεπιστήμια της Ευρώπης, για να φέρουν μετά στον Πόντο τις νέες επιστημονικές μεθόδους διδασκαλίας.

Το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας σελ.248, που είχε ιδρύσει το 1682 ο μεγάλος Τραπεζούντιος δάσκαλος του Γένους Σεβαστός Κυμινήτης και λειτούργησε παρά τα προβλήματα μέχρι το 1922, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην πνευματική και ηθική διαμόρφωση των Ελληνοποντίων και στην ανάπτυξη της Ελληνικής τους συνείδησης.

Στις αρχές του 20ού αιώνα δεν υπήρχε ποντιακό χωριό χωρίς δικό του σχολείο και δίκη του εκκλησία. Σύμφωνα με τη στατιστική του Παναρέτου, το 1913 στις επαρχίες των έξι μητροπόλεων του Πόντου κατοικούσαν 697.000 Έλληνες, ενώ το ίδιο διάστημα, σύμφωνα με τον Γ. Λαμψίδη, λειτουργούσαν 1.890 εκκλησίες, 22 μοναστήρια, 1.647 παρεκκλήσια και 1.401 σχολεία με 85.890 μαθητές.

Το ελληνικό τυπογραφείο, σελ248 το οποίο έγινε το 1880 στην Τραπεζούντα, βοήθησε στην ανάπτυξη της Ελληνικής εθνικής συνείδησης και στην πίστη ότι έπρεπε οι Πόντιοι ν' αγωνιστούν για να έρθει η Δημοκρατία στην Οθωμανική αυτοκρατορία.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΒΟΗΘΕΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ (Η ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ) ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Η αστική τάξη των Ποντίων είχε έντονη πατριωτική δράση. Στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1828-1829 και στην Κρητική Επανάσταση του 1866-1867 οι Πόντιοι ήταν εναντίον των Τούρκων. Αλλά και στους πολέμους της Ελλάδας με την Τουρκία οι Πόντιοι ήταν μαζί με τους Έλληνες είτε στέλνοντας στρατιώτες είτε δίνοντας χρήματα π.χ. έδωσαν οι Πόντιοι της Σαμψούντας 12000 λίρες στο Ελληνικό ναυτικό στον Α Βαλκανικό πόλεμο.

ΕΡΩΤΗΣΗ΅: Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΝΕΟΤΟΥΡΚΩΝ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΟΥΣ ΠΟΝΤΙΟΥΣ σελ.248

Οι νεότουρκοι ήταν εχθρικοί απέναντι στους Πόντιους και πήραν μέτρα εναντίον τους και στον εκπαιδευτικό και στον οικονομικό και στο θρησκευτικό και στο στρατιωτικό τομέα. Αυτή η στάση των Νεότουρκων ήταν αντίθετη με όσα έλεγε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Wilson για αυτοδιάθεση (αυτονομία) των λαών και έτσι οι Πόντιοι άρχισαν να σκέφτονται να δημιουργήσουν ένα δικό τους κράτος την αυτόνομη Ποντιακή Δημοκρατία.

2. Αγώνες για τη δημιουργία αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας (1917 - 1922) σελ.249

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

Πολλοί Έλληνες της διασποράς (που δε ζούσαν δηλαδή στον Πόντο), όπως ο Κωνσταντινίδης από τη Μασσαλία ο Ιωαννίδης: και ο Θεοφυλάκτου από το Βατούμ ο Πασσαλίδης από το Σοχούμ, αλλά και Έλληνες που ζούσαν μέσα στον Πόντο όπως ο μητροπολίτης Τραπεζούντας Χρύσανθος και ο μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός Καραβαγγέλης αγωνίστηκαν για τη δημιουργία μιας αυτόνομης Ποντιακής Δημοκρατίας

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΚΑΤΑΚΤΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ ΚΑΙ Η ΠΡΟΕΔΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ

Οι Ρώσοι κατέλαβαν την Τραπεζούντα το 1916, αλλά λίγες μέρες πριν την κατάληψη τον Απρίλιο του 1916 οι Τούρκοι παρέδωσαν τη διοίκηση της στο μητροπολίτη Χρύσανθο, ο οποίος έγινε δεκτός ως αρχηγός της Τραπεζούντας από όλους γιατί ήταν συνετός και δε διαχώριζε τους Έλληνες από τους Τούρκους. Τα δύο χρόνια που κυβέρνησε ο Χρύσανθος ήταν ένα διάλειμμα δημοκρατίας για την Τραπεζούντα, διότι Έλληνες και Τούρκοι ζούσαν πλέον αρμονικά. Το Φεβρουάριο όμως του 1918 οι Ρώσοι φύγαν από την Τραπεζούντα, διότι στη Ρωσία είχαν επικρατήσει οι Κομμουνιστές που ήθελαν να έχουν καλές σχέσεις με τους Τούρκους. Έτσι η Τραπεζούντα καταλήφθηκε ξανά από τους Νεότουρκους.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΑ ΗΤΑΝ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΤΗΝ ΙΔΕΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ύστερα από την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Νεότουρκους μετά το φωτεινό διάλειμμα της προεδρίας του Χρύσανθου από το 1916 ως το 1918 τα πράγματα ήταν δύσκολα για τους Πόντιους, Πολλοί για να γλιτώσουν από τους Τούρκους πήγαν προς τη Ρωσία που και κει όμως τότε γινόταν εμφύλιος πόλεμος. Οι Έλληνες της Ρωσίας βλέποντας την τραγική κατάσταση των Ποντίων που μέναν στην Οθωμανική αυτοκρατορία άρχισαν να βλέπουν ως μοναδική λύση τη δημιουργία ανεξάρτητου Ποντιακού κράτους. Άλλωστε κάτι τέτοιο είχαν αποφασίσει και πιο μπροστά τον Ιούλιο του 1917 στο Α Πανελλήνιο Συνέδριο τους που κάναν στο Ταιγάνιο. Εξέλεξαν μάλιστα και ένα συμβούλιο με έδρα την πόλη Ροστόβ. Έτσι οι Πόντιοι σε Ελλάδα και εξωτερικό οργανώθηκαν και ζητούσαν επίμονα την ανεξαρτησία του Πόντου

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ ΑΠΟ ΤΗ ΜΑΣΣΑΛΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Ο Κωνσταντινίδης από τη Μασσαλία έστελνε συνεχώς υπομνήματα στις Μεγάλες Δυνάμεις και τις παρακαλούσε να βοηθήσουν τον Πόντο, αναφέροντας την τραγική κατάσταση που υπήρχε εκεί. Κυκλοφόρησε και ένα χάρτη με τα σύνορα του νέου Ποντιακού κράτους που αυτός πρότεινε. Αυτόν το χάρτη τον κυκλοφόρησε και σε καρτ ποστάλ στο οποίο έγραφε και ένα μήνυμα όπου παρότρυνε τους Πόντιους να ξεσηκωθούν και να θυμίσουν σ' όλον τον κόσμο ότι και αυτοί έχουν δικαιώματα στη ζωή και στην ανεξαρτησία. Επίσης στο πρώτο Πανποντιακό Συνέδριο που έγινε στη Μασσαλία το 1918 ο Κωνσταντινίδης έστειλε ένα τηλεγράφημα στον Τρότσκι και ζητούσε την υποστήριξη της Σοβιετικής Ένωσης για να γίνει ο Πόντος ανεξάρτητος

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΤΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΟΥ ΠΑΡΙΣΙΟΥ ΤΟ 1918 ΚΑΙ Η ΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ σελ.250

Στην αρχή ο Βενιζέλος ήταν σύμφωνος με την αυτονομία ή και την ανεξαρτησία του Πόντου. Στο Συνέδριο του Παρισιού όμως το 1918 για να μν ατονήσουν οι διεκδικήσεις της Ελλάδας στην περιοχή της Σμύρνης είπε ότι η Ελλάδα διεκδικεί μόνο αυτή την περιοχή και ξέχασε τον Πόντο. Μάλιστα συμφώνησε στη πρόταση των Μεγάλων Δυνάμεων να δοθεί ο Πόντος στο νέο Αρμενικό κράτος.

Αυτό απογοήτευσε τους Πόντιους που διαμαρτυρήθηκαν για τη στάση του Βενιζέλου στα συνέδρια που έκαναν σε Μασσαλία και Βατούμ, αλλά και με τηλεγραφήματα προς τον ίδιο το Βενιζέλο στο Παρίσι. Μάλιστα ήρθε και τον βρήκε και ο μητροπολίτης Χρύσανθος και τον ενημέρωσε για το Ποντιακό ζήτημα. Τότε ο Βενιζέλος είπε στο Χρύσανθο να ενημερώσει για τις θέσεις του και τους άλλους ηγέτες των κρατών που συμμετείχαν στο Συνέδριο του Παρισιού. Όταν ενημερώθηκαν όλοι συμφώνησαν με τις θέσεις του Χρύσανθου για έναν ανεξάρτητο Πόντο, εκτός από τους Άγγλους. Μάλιστα ο πρόεδρος των ΗΠΑ Wilson είπε ότι είναι ωραία τα όσα ακούει από το Χρύσανθο, ότι ο Πόντος πρέπει να γίνει ανεξάρτητος και ότι ο ίδιος θα ψηφίσει υπέρ της ανεξαρτησίας του Πόντου στη Συνδιάσκεψη του Παρισιού.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΟΙ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΣΥΝΕΝΝΟΗΣΗΣ ΠΟΝΤΙΩΝ (ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ) ΑΡΜΕΝΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΥΝΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΣ

Ο μητροπολίτης Χρύσανθος αγωνίζονταν να σώσει τον Ποντιακό Ελληνισμό από τους Τούρκους και έτσι σκέφτηκε να δημιουργηθεί μια συνομοσπονδία Ποντίων-Αρμενίων, δηλαδή ένα Ποντοαρμενικό κράτος. Μιλούσε ακόμα με τους Μουσουλμάνους του Πόντου για να ενταχθούν σ' αυτό το νέο κράτος. Ωστόσο εξαιτίας της καχυποψίας ανάμεσα στις εθνότητες χάθηκε χρόνος. Έτσι το Μάρτιο του 1921 υπογράφτηκε Σύμφωνο Φιλίας ανάμεσα στη Σοβιετική Ένωση και τους Τούρκους-Κεμάλ. Ο Κεμάλ πήρε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια από τους Ρώσους έγινε πανίσχυρος και πολεμούσε με επιτυχία Πόντιους και Αρμένιους. Εμφανίστηκε μάλιστα στη διάσκεψη του Λονδίνου με υπερβολικές απαιτήσεις για τον Πόντο (τον ήθελε όλο δικό του) και οι Μεγάλες Δυνάμεις, αν και ήταν σύμμαχοι με τους Έλληνες δεν του έφεραν αντίρρηση.

ΕΡΩΤΗΣΗ: ΠΟΙΕΣ ΗΤΑΝ ΟΙ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΜΑΣΕΙΑΣ ΓΕΡΜΑΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗ ΣΩΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ; σελ. 252

Το Μάρτιο του 1921 ο μητροπολίτης Αμάσειας Γερμανός πρότεινε στον Έλληνα υπουργό Εξωτερικών της Ελλάδας Μπαλτατζή να συμμαχήσουν οι Έλληνες με τους Κούρδους και τους Αρμένιους και να επιτεθούν όλοι μαζί στον Κεμάλ. Ωστόσο η κυβέρνηση του Γούναρη, που ήταν απομονωμένη από τις Μεγάλες Δυνάμεις δεν προσπάθησε να υλοποιήσει αυτή την ιδέα και οι Πόντιοι απογοητεύτηκαν πολύ. Διοργάνωσαν μάλιστα δύο συνέδρια στην Κωνσταντινούπολη και την Αθήνα για να δουν τι θα κάνουν μια και δεν είχαν καμία βοήθεια. Μάλιστα έγινε στις αρχές του 1922 και άλλη μια προσπάθεια συνεργασίας Ποντίων-Αρμενίων, αλλά τότε ήταν αργά. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν με το μέρος του Κεμάλ (Γαλλία, Ιταλία, Σοβιετική Ένωση), η Αγγλία αντιδρούσε και αυτός ετοιμαζόταν για την τελική του αντεπίθεση.

ΕΡΩΤΗΣΗ: Η ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΖΗΤΗΜΑΤΟΣ ΤΟ 1922 σελ.253

στις αρχές του 1922 και άλλη μια προσπάθεια συνεργασίας Ποντίων-Αρμενίων, αλλά τότε ήταν αργά. Οι Μεγάλες Δυνάμεις ήταν με το μέρος του Κεμάλ (Γαλλία, Ιταλία, Σοβιετική Ένωση), η Αγγλία αντιδρούσε και αυτός ετοιμαζόταν για την τελική του αντεπίθεση που έφερε και την ήττα των Έλληνων. Η ποντιακή Δημοκρατία έμεινε ένα όνειρο, ενώ η καταδίκη σε θάνατο από την κεμαλική κυβέρνηση όλων των αρχηγών του Ποντιακού αγώνα οδήγησε στην ολοκληρωτική καταστροφή του Ελληνισμού στον Εύξεινο Πόντο

Αυτή την περίοδο της γενοκτονίας αλλά και νωρίτερα, ένας δεύτερος ποντιακός ελληνισμός ζούσε στη Ρωσία. Περισσότεροι από 500.000 Πόντιοι κατοικούσαν στη Ρωσία, ενώ το 1918, με τις ομαδικές μετακινήσεις των Ποντίων μετά την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από την Τραπεζούντα οι Πόντιοι στη Ρωσία ξεπέρασαν τους 750.000. Σήμερα υπολογίζεται ότι στην πρώην Σοβιετική Ένωση ζουν ακόμη περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Πόντιοι, οι οποίοι διατηρούν, όταν τους αφήνουν οι αρχές, τις πατροπαράδοτες παραδόσεις.

Στον ιστορικό Πόντο όμως το τέλος της ιστορίας και του πολιτισμού των Ποντίων ήταν τραγικό και τελείωσε οριστικά με την αναγκαστική ανταλλαγή των πληθυσμών της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923.

3. Η μεθοδευμένη εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου. σελ.253

ΕΡΩΤΗΣΗ: Ποιοι ήταν οιτρόποι μεθοδευμένης εξόντωσης (γενοκτονίας) των Ελλήνων του Πόντου;

Είναι γνωστή η γενοκτονία του αρμενικού λαού το 1915 από τους Νεότουρκους, αλλά δεν είναι γνωστή η εξόντωση των Ελλήνων του Πόντου που έμοιαζε με τη γενοκτονία των Αρμενίων την περίοδο 1916-1923.

Από τους 697.000 Πόντιους που ζούσαν το 1913 στον Πόντο, περισσότεροι από 353.000, δηλαδή ποσοστό μεγαλύτερο από το 50%, θανατώθηκαν μέχρι το 1923 από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς στις πόλεις και τα χωριά, στις εξορίες και τις φυλακές, καθώς και στα τάγματα εργασίας, τα λεγόμενα «αμελέ ταμπουρού»

Οι διώξεις των Ελλήνων του Πόντου από τους Νεότουρκους και τους Κεμαλικούς, έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με τη γενοκτονία των Εβραίων, αλλά έχει και δύο βασικές διαφορές, κατά τον Π. Ενεπεκίδη. Δεν έχει σχέση με την ανωτερότητα των Τούρκων ως φυλή κάτι που πίστευαν οι Γερμανοί όταν εξόντωναν τους Εβραίους. Εξυπηρετούσε μόνο την πολιτική σκοπιμότητα να μην υπάρχουν Έλληνες στη Μικρά Ασία. Έτσι οι εξορίες των κατοίκων ολόκληρων χωριών, οι εξοντωτικές οδοιπορίες μέσα στο χιόνι των γυναικόπαιδων και των γερόντων, ενώ οι άνδρες βρίσκονταν ήδη στα τάγματα εργασίας ή στο στρατό, συνετέλεσαν ώστε πολλοί να πεθάνουν από τις κακουχίες.

Η κατάσταση στην ευρύτερη περιοχή του Εύξεινου Πόντου χειροτέρεψε, όταν ο ελληνικός στρατός στις 15 Μαΐου 1919 κατέλαβε τη Σμύρνη και ένα μέρος της Μικράς Ασίας.. Ο ίδιος ο Κεμάλ στις 19 Μαΐου 1919 οργάνωσε τη δεύτερη φάση των διωγμών των Ποντίων , όταν αποβιβάσθηκε στη Σαμψούντα.

Με τη Συνθήκη της Λωζάνης στις 24 Ιουλίου 1923, ορίστηκε ως σύνορο μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας ο ποταμός Έβρος. Ήδη στις 30 Ιανουαρίου του ίδιου έτους είχε υπογραφεί στη Λωζάνη η σύμβαση περί ανταλλαγής των πληθυσμών.

Ωστόσο, η πλειοψηφία των Ελλήνων προσφύγων του Πόντου είχε ήδη εγκαταλείψει τη Μικρά Ασία πριν από τη σύμβαση, ενώ πολλοί κατέφυγαν στις παραλιακές πόλεις της Μικράς Ασίας, για να επιβιβασθούν σε πλοία για την Ελλάδα. Συνολικά, ο Ελληνισμός που ζούσε στον Εύξεινο Πόντο εξοντώθηκε κατά την περίοδο 1914-1924 ή ακολούθησε το δρόμο της διασποράς προς την Ευρώπη, την Αμερική και την Περσία (Ιράν), τη Σοβιετική Ένωση και την Ελλάδα.

Τα Αρχεία των Υπουργείων Εξωτερικών της Ευρώπης και της Αμερικής, καθώς επίσης και οι εκθέσεις διεθνών οργανισμών αποδεικνύουν το μέγεθος και το είδος του διωγμού των Ελλήνων του Πόντου.