Άξονα 1 "¨Διδασκαλία μάθηση και αξιολόγηση"
Καλωσήρθατε στην ιστοσελίδα της Νεοελληνικής Γλώσσας Α' Γυμνασίου, που λειτουργεί ως μέσο εναπόθεσης εκπαιδευτικού υλικού στο πλαίσιο της δράσης "Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για την υποστήριξη της διδασκαλίας" του Άξονα 1 "¨Διδασκαλία μάθηση και αξιολόγηση"
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Ομοιόπτωτοι και Ετερόπτωτοι Προσδιορισμοί: Νεοελληνική γλώσσα Α' Γυμνασίου
- Όταν ένα ουσιαστικό προσδιορίζεται από έναν άλλο ουσιαστικό ή επίθετο ή αντωνυμία στην ίδια πτώση , το ονοματικό αυτό σύνολο συνιστά έναν ομοιόπτωτο προσδιορισμό
Οι ομοιόπτωτοι προσδιορισμοί είναι
α. Ο επιθετικός προσδιορισμός, όταν ένα επίθετο ή αντωνυμία ή μετοχή προσδιορίζει ένα όνομα στην ίδια πτώση. πχ. Ο καλός Χρήστος
β. Παράθεση, όταν από το ειδικό πηγαίνουμε στο γενικό πχ. Όμηρος, ο ποιητής (Ο ποιητής είναι παράθεση. Υπάρχει ένας με το όνομα Όμηρος, αλλά πολλοί ποιητές)
γ. επεξήγηση από το γενικό στο ειδικό. πχ. Ο τραγουδιστής, Ο Πασχάλης (Ο Πασχάλης είναι επεξήγηση. Πολλοί οι τραγουδιστές ένας είναι ο Πασχάλης)
- Όταν βρίσκεται σε διαφορετική πτώση μια λέξη από την πτώση που βρίσκεται η λέξη που εξαρτάται, ονομάζεται ετερόπτωτος προσδιορισμός π.χ. «Είναι ο φίλος της αδερφής μου». (πτώση γενική)
- Οι ετερόπτωτοι προσδιορισμοί είναι συνήθως σε πτώση γενική, η οποία μπορεί να δηλώνει:
α. Τον κτήτορα
π.χ. «Το παλτό του πατέρα μου».
β. Τον δράστη μιας ενέργειας και λέγεται γενική υποκειμενική
π.χ. «Ακούγεται το σφύριγμα του Γιώργου».
γ. Τον αποδέκτη μιας ενέργειας και λέγεται γενική αντικειμενική
π. χ. «Οι άνθρωποι είναι συντελεστές προόδου».
δ. Τον τόπο
π.χ. «Το μέλι της Σαμοθράκης είναι εξαίσιο».
ε. Τον χρόνο
π.χ. «Τα επιτεύγματα της εποχής μας είναι θεαματικά».
στ. Τις διαστάσεις ή μονάδες μέτρησης
π.χ. «Έχτισε σπίτι με συνολική έκταση διακοσίων τετραγωνικών».
ζ. Την ιδιότητα
π.χ «Μας ακολουθούσαν πτηνά της θάλασσας».
η. Τον σκοπό ή την χρήση
π.χ. «Παράγγειλε τα ρούχα του γάμου».
θ. Την αιτία
π.χ. «Τον αρρώστησε ο πόνος του χωρισμού».
ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ
Μια παράγραφος αναπτύσσεται με την ακόλουθη δομή:
α. Θεματική Πρόταση ή Περίοδος (Θ.Π.) (πρόλογος της παραγράφου).
β. Λεπτομέρειες/Σχόλια (ανάπτυξη της παραγράφου).
γ. Κατακλείδα πρόταση (επίλογος της παραγράφου).
ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ
1.Στις παρακάτω φράσεις,προτάσεις να βρείτε λέξεις και να τις χαρακτηρίσετε ως ομοιόπτωτους και ετερόπτωτους προσδιορισμούς.
Σήμερα λείπει ο Γεωργιάδης, ο καθηγητής Χημείας.
Τα μάτια της Γιώτας είναι φοβισμένα.
Σε λίγο είδαμε τον Όλυμπο, το πιο ψηλό βουνό της Ελλάδας.
Από τον αφρό της θάλασσας αναδύεται η θεά της ομορφιάς, η Αφροδίτη.
Οι επιστήμονες διαθέτουν ένα δυνατό όπλο, τη σκέψη
Περάσαμε το ποτάμι της Μακεδονίας, τον Αξιό.
Σημαίνει και η Αγια-Σοφιά, το μέγα μοναστήρι.
Εργάζεται σε αποθήκη καπνού.
Οι στρατιώτες είναι φρουροί της πατρίδας.
Ο κήπος της Μαρίνας είναι ξεχωριστός γιατί έχει σπάνια είδη φυτών.
Η νίκη των Ελλήνων απέναντι στον εχθρό ενίσχυσε το αίσθημα του πατριωτισμού.
Τον βασάνιζε ο φόβος της αποτυχίας.
Το κλάμα του μωρού σήκωσε στο πόδι την πολυκατοικία.
Χάθηκε το πορτοφόλι της γιαγιάς.
Ήρθε και ο άλλος αδελφός μου, ο Πέτρος.
Έφαγα νόστιμο κεφαλοτύρι Μυτιλήνης.
Όταν σήμανε η καμπάνα, έπεσαν οι ίσκιοι του δειλινού.
Ο Ηρόδοτος, ο πατέρας της ιστορίας.
Ο αδερφός της Μαρίας πήγε στρατιώτης.
Ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός.
Ο Σωτήρης, ο απουσιολόγος, δεν ήρθε σήμερα.
Βγήκε η απόφαση του δικαστηρίου.
Παντρεύτηκε η Σοφία, η δασκάλα.
Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο κυβερνήτης της Ελλάδας, γεννήθηκε στην Κέρκυρα.
Η χαρά της επιτυχίας ήταν μεγάλη.
Η λύπη του αποχωρισμού ήταν ζωγραφισμένη στο πρόσωπό της.
Το γέλιο του μωρού μας έφτιαξε τη διάθεση.
Η ναυμαχία της Σαλαμίνας έγινε το 480 π.Χ.
2. Να γράψετε μία παράγραφο με θέμα το αγαπημένο σας παιχνίδι (70-80 λέξεις). Σε αυτήν την παράγραφο να καταγράψετε τα συστατικά της μέλη (τη δομή της).
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΟΙ ΟΜΟΙΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΙΝΑΙ ο καθηγητής στο Γεωργιάδης/ το βουνό στον Όλυμπο/ το ψηλό στο βουνό /η Αφροδίτη στη θεά/ δυνατό στο όπλο/σκέψη στο όπλο/τον Αξιό στο ποτάμι/Αγια στη Σοφιά/ το μέγα στο μοναστήρι/σπάνια στο είδη/άλλος στο αδερφός/ Πέτρος στο αδερφός/νόστιμο στο κεφαλοτύρι/ο πατέρας στο Ηρόδοτος/ εθνικός στο ποιητής/ο Διονύσιος Σολωμός στο ποιητής/ο απουσιολόγος στο Σωτήρης/η δασκάλα στο Σοφία/ο κυβερνήτης στο Ιωάννης Καποδίστριας/
ΟΙ ΕΤΕΡΟΠΤΩΤΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ ΕΙΝΑΙ Χημείας στο καθηγητής/της Γιώτας στα μάτια/της Ελλάδας στο βουνό/ της θάλασσας στον αφρό/της ομορφιάς στο Θεά/της Μακεδονίας στο ποτάμι/καπνού στην αποθήκη/της πατρίδας στο φρουροί/της Μαρίνας στο κήπος/φυτών στο είδη/Ελλήνων στο νίκη/του πατριωτισμού στο αίσθημα/της αποτυχίας στο φόβος/του μωρού στο κλάμα/της γιαγιάς στο πορτοφόλι/μου στο αδελφός /Μυτιλήνης στο κεφαλοτύρι/του δειλινού στο ίσκιοι/της ιστορίας στο πατέρας/ της Μαρίας στο ο αδερφός/μας στο εθνικός /του δικαστηρίου στο η απόφαση/της Ελλάδας στο ο κυβερνήτης/της επιτυχίας στη χαρά/του αποχωρισμού στο λύπη/της στο πρόσωπό/του μωρού στο γέλιο/μας στο μωρού /της Σαλαμίνας στη ναυμαχία/
Προσοχή Πάντα όταν χαρακτηρίζετε μία λέξη πρέπει να γράφεται και τη λέξη από την οποία εξαρτάται.
ΟΡΙΣΤΙΚΟ - ΑΟΡΙΣΤΟ ΑΡΘΡΟ
Το οριστικό άρθρο ο, η, το
Το οριστικό άρθρο το μεταχειριζόμαστε όταν αναφερόμαστε σε κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ή πράγμα, π.χ.
Γιωργάκη, φέρε μου σε παρακαλώ τα βιβλία του Νίκου και της Μυρτώς.
Είδαμε τον Νίκο, την Μυρτώ και το σκυλάκι τους.
Οι μπαμπάδες και οι μαμάδες καμιά φορά είναι αυστηροί με τα παιδιά τους.
Το οριστικό άρθρο κλίνεται έτσι:
αρσενικό
θηλυκό
ουδέτερο
ενικός αριθμός
ονομαστική ο η το
γενική του της του
αιτιατική τον τη(ν) το
κλητική
πληθυντικός αριθμός
ονομαστική οι οι τα
γενική των των των
αιτιατική τους τις τα
κλητική
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1. Η αιτιατική ενικού του αρσενικού άρθρου (τον), σύμφωνα με τη γραμματική του Δημοτικού και του Γυμνασίου διατηρεί πάντα το τελικό ν.
2. Η αιτιατική ενικού του θηλυκού άρθρου διατηρεί το τελικό ν, μόνο όταν η επόμενη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από τα: κ, π, τ, ξ, ψ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ
ΠΡΟΣΟΧΗ:
-Δε θα πρέπει να μπερδεύουμε το άρθρο με τους αδύναμους τύπους της γ' προσώπου της προσωπικής αντωνυμίας.
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το άρθρο μπαίνει μπροστά από το ουσιαστικό ή από το επίθετο ή από τη μετοχή, ενώ οι αδύναμοι τύποι της προσωπικής αντωνυμίας μπαίνουν μπροστά από ρήμα.
Παραδείγματα: άρθρο /αντωνυμία
Άρθρα Φέρε το παιχνίδι του Γιώργου. // αντωνυμία Του το έδωσα.
-Ακόμη δε θα πρέπει να μπερδεύουμε το άρθρο με τους τύπους της κτητικής αντωνυμίας.
Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το άρθρο μπαίνει μπροστά από το ουσιαστικό ή από το επίθετο ή από τη μετοχή, ενώ οι τύποι της κτητικής αντωνυμίας μπαίνουν μετά από το όνομα. Π.χ. άρθρα Φέρε το παιχνίδι του Γιώργου // Κτητική Αντωνυμία Αυτό είναι το παιχνίδι του.
Το αόριστο άρθρο ένας, μία/μια, ένα
Το αόριστο άρθρο το μεταχειριζόμαστε όταν αναφερόμαστε σε κάτι αόριστο ή όταν αναφερόμαστε σε κάτι για πρώτη φορά, π.χ.
Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας μικρός σκύλος που καθώς περπατούσε συνάντησε ένα γατάκι.
Το αόριστο άρθρο κλίνεται έτσι:
ενικός αριθμός
ονομαστική ένας μία/μια ένα
γενική ενός μίας/μιας ενός
αιτιατική έναν μία / μια(ν) ένα
κλητική
Το οριστικό άρθρο δεν έχει κλητική ούτε πληθυντικό αριθμό.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
1. Η αιτιατική ενικού του αρσενικού άρθρου (έναν), σύμφωνα με τη γραμματική του Δημοτικού και του Γυμνασίου διατηρεί πάντα το τελικό ν.
2. Η αιτιατική ενικού του θηλυκού άρθρου χρησιμοποιείται κυρίως χωρίς το τελικό ν (μια). Για λόγους ευφωνίας και μπροστά από φωνήεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί και με το τελικό ν (μιαν), π.χ. Μια φορά, μια ωραία μέρα // θα τα ξαναπούμε μιαν άλλη φορά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: Παρόμοιους τύπους με του αόριστου άρθρου έχει το αριθμητικό ένας, μία, ένα και με τους τύπους της αόριστης αντωνυμίας. Για να τα διακρίνουμε θα πρέπει να θυμόμαστε ότι το αόριστο άρθρο αναφέρεται σε κάτι αόριστο, ενώ το αριθμητικό χρησιμοποιείται για να δείξει την αντίθεση με τα πολλά παρόμοια. Π.χ.αόριστα άρθρα μια μέρα περπατούσα στο δρόμο/ ήταν ένα όμορφο πρωινο/ αριθμητικά έμεινα μια μέρα στην Αθήνα, αγόρασα ένα βιβλίο
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Συμπληρώστε τα άρθρα, οριστικά και αόριστα, που λείπουν.
Ήθελα πάντα να είχα ......... μεγάλη αδελφή. Να μπορούσα κι εγώ να έλεγα, σαν άλλες συμμαθήτριές μου στις Σέρρες, «μου το δάνεισε ....... αδελφή μου» - και να φοράω κάτι μεγαλίστικο. Ή «θα πάω στον κινηματογράφο με ....... αδελφή μου» - και ......... έργο είναι για μεγάλους. Ή «γνωστός της αδελφής μου ήταν» - και να καμαρώνω που με χαιρέτησε στο δρόμο ....... νεαρός. Μου έλειπε ...... μεγαλύτερη αδελφή. Και τώρα, έτσι όπως η Όλγα βοηθούσε ..... μητέρα μου να ξαπλώσει, έτσι που τη φρόντιζε πρόθυμα και στοργικά, όπως ποτέ δε θα μπορούσα εγώ μοναχή μου, ένιωσα σαν να τη γνώριζα από καιρό. Από πάντα. Αισθάνθηκα ...... βαθιά ανακούφιση, λες κι ανακάλυψα επιτέλους ....... μεγάλη αδελφή που από καιρό λαχταρούσα.
Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου «Τραγούδι για τρεις»
2. Σε μία παράγραφο να περιγράψετε ένα αγαπημένο σας πρόσωπο (εξωτερικά, αλλά και εσωτερικά χαρακτηριστικά) (μέχρι 100 λέξεις)