Άξονας 1 "¨Διδασκαλία μάθηση και αξιολόγηση"  

Καλωσήρθατε στην ιστοσελίδα της Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία Β Λυκείου, που λειτουργεί ως μέσο εναπόθεσης εκπαιδευτικού υλικού στο πλαίσιο της δράσης "Ανάπτυξη εκπαιδευτικού υλικού για την υποστήριξη της διδασκαλίας" του Άξονα 1 "¨Διδασκαλία μάθηση και αξιολόγηση"  

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ & ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Β ΛΥΚΕΊΟΥ

Πληκτρολογήστε το κείμενό σας εδώ...

ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΕΙΣ.

ΣΤΙΞΗ

Η στίξη του κειμένου

Εισαγωγικά «...»

• Σε εισαγωγικά παρατίθενται οι απόψεις που έχουν ειπωθεί από κάποιον άλλον και μεταφέρονται αυτολεξεί (σε ευθύ λόγο).

• Σε εισαγωγικά γράφεται μια λέξη - ορισμός.

• Άλλοτε κάποιες λέξεις γράφονται μέσα σε εισαγωγικά, για να εκφράσουν την ειρωνική, επικριτική διάθεση του συγγραφέα, την αμφισβήτηση ή την αποστασιοποίησή του από τα γραφόμενα. Αποτελούν μια μορφή έμμεσου σχολίου.

• Όταν παρατίθενται λέξεις - φράσεις του προφορικού λόγου.

• Όταν μια λέξη γράφεται με διαφορετική σημασία από την κυριολεκτική.

• Για να ξεχωρίσουν λέξεις, φράσεις και ρητά που δεν ανήκουν στη συνηθισμένη γλώσσα.

• Για να δηλωθεί ότι η λέξη ή οι λέξεις, που κλείνονται εντός εισαγωγικών, χρησιμοποιούνται με ειδική σημασία, έχουν ειδικό βάρος (ειδικό λεξιλόγιο).

• Τα εισαγωγικά σημειώνονται στην αρχή και στο τέλος των παραθεμάτων.

• Όταν αναφέρουμε λέξεις ή φράσεις που δεν ανήκουν στην κοινή γλώσσα ή που παίρνουν ένα ιδιαίτερο νόημα στον λόγο μας.

• Τίτλοι βιβλίων, θεατρικών έργων, ονόματα πλοίων, εφημερίδων, επιγραφές κ.λπ. τοποθετούνται μέσα σε εισαγωγικά.

Παρενθέσεις (...)

• Οι παρενθέσεις διευκρινίζουν, αποσαφηνίζουν, συμπληρώνουν, αναλύουν όσα έχει αναφέρει ο συγγραφέας. Λειτουργούν, δηλαδή, επεξηγηματικά-συμπληρωματικά, ώστε να γίνουν κατανοητά από τον δέκτη τα λεγόμενα του συγγραφέα. Με άλλα λόγια, βοηθούν να αποφευχθεί η σύγχυση του αναγνώστη και για τον λόγο αυτό η χρήση τους μερικές φορές θεωρείται επιβεβλημένη.

• Περιέχουν ένα σχόλιο που επεξηγεί ή συμπληρώνει, αλλά είναι επουσιώδες.

• Δίνουν ποικιλία στον λόγο, ο οποίος αποκτά συχνά προφορικότητα.

• Συχνά οι παρενθέσεις περιέχουν μια παραπομπή: π.χ. Εμίσεψες και μ' άφησες ένα γυαλί φαρμάκι (Δημοτικό).

• Σημειώνονται, για να συμπεριλάβουν πηγές παραθεμάτων: π.χ. Ο Όμηρος (Οδύσσεια 490) εξυμνεί τη ζωή.

• Η παρένθεση, επίσης, χρησιμεύει για να περικλείσει λέξεις ή φράσεις που μπορούν να παραλειφθούν. Αυτό συχνά το πετυχαίνομε και με τα κόμματα. Η παρένθεση πρέπει να χρησιμοποιείται, όταν τα παρένθετα λόγια αποχωρίζονται καθαρά στο νόημα και στη διατύπωση από το υπόλοιπο κείμενο και δεν υπάρχει σ' αυτό λέξη που αναφέρεται στα λόγια μέσα στην παρένθεση.

Ερωτηματικό (;)

Μέσα σε παρένθεση (;) δείχνει ειρωνία, αμφιβολία.

Ως σχόλιο, μπορεί να δηλώνει :- προβληματισμό - προτροπή - ειρωνεία- αμφισβήτηση της αξιοπιστίας μιας θέσης - αμφιβολία - διατύπωση ρητορικής ερώτησης.

Ερωτήσεις / ερωτηματικός λόγος (ρητορικές ερωτήσεις)

Η λειτουργία των ερωτημάτων σ' ένα κείμενο:

• Δίνουν έμφαση και προβάλλουν ιδιαίτερα αυτά που θέλει να τονίσει περισσότερο ο συγγραφέας.

• Κάνουν συμμέτοχο τον δέκτη στους προβληματισμούς του συγγραφέα. Προκαλούν ανησυχία και διεγείρουν τον προβληματισμό.

• Ωθούν τον δέκτη στον εσωτερικό διάλογο, στην αυτοκριτική, στην κατανόηση των ευθυνών που του αναλογούν

• Δημιουργούν κλίμα αμεσότητας και οικειότητας, δίνουν την αίσθηση του διαλόγου για τον αναγνώστη ή τον ακροατή (θεατρικότητα).

• Εστιάζουν την προσοχή, κεντρίζουν το ενδιαφέρον του δέκτη σ' ένα συγκεκριμένο γεγονός- θέμα, γιατί λειτουργούν εμφαντικά.

• Προσδίδουν ειρωνικό τόνο στον λόγο του συγγραφέα.

• Αίρουν τη μονοτονία που επιφέρει η δεοντολογική διατύπωση, λειτουργούν ως συμπέρασμα και φανερώνουν άμεσα ή έμμεσα τη θέση του συγγραφέα.

Θαυμαστικό (!)

Στο τέλος της πρότασης που εκφράζει θαυμασμό.

- Μέσα στην πρόταση μετά από επιφωνηματική φράση.

- Μέσα σε παρένθεση για να δείξει απορία.

- Μέσα στα εισαγωγικά όταν ανήκει στα λόγια που περικλείονται.

Ως σχόλιο χρησιμοποιείται γενικά για να δώσει έμφαση στο συναίσθημα.

Ειδικότερα για να δηλώσει : θαυμασμό - έκπληξη - ειρωνεία - απορία - αμφισβήτηση.

Αποσιωπητικά (...)

Είναι πάντοτε τρεις (και όχι περισσότερες) τελείες.

- Δηλώνουν ατελή πρόταση.

Χρησιμοποιούνται όταν αναμένεται να ξαφνιαστεί ο αναγνώστης.

Παύλα (―)

Εισάγει αλλαγή προσώπου σε διάλογο.

- Δείχνει μεγαλύτερη αντίθεση προηγούμενων και επόμενων.

- Δείχνει απότομη αλλαγή, ανακολουθία στη φράση.

- Για να υποδηλωθεί ότι η φράση έμεινε ατέλειωτη, όπως με τα αποσιωπητικά.

ΣΥΝΟΧΗ - ΣΥΝΕΚΤΙΚΟΤΗΤΑ

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση: αρχικά, μετά από αυτό, ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα, πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία, συμπλήρωση: επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπρόσθετα, παράλληλα, εξάλλου, εκτός απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι, δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν, αφενός ...αφετέρου, αξίζει , επιπλέον ν' αναφερθούμε... , όχι μόνο... αλλά και..., θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση: ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας, μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε αντίθεση μ΄ αυτό, δεν συμβαίνει όμως το ίδιο, και όμως, ενώ , από την άλλη πλευρά...

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση: με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα, σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου - αποτελέσματος: επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια, όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....

στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση: εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα: πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων, ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη: ή - ή, είτε - είτε, ούτε - ούτε

Τρόποι ανάπτυξης παραγράφων

1. Ορισμός: διακρίνουμε την οριστέα έννοια, το γένος στο οποίο αυτή εντάσσεται, και την ειδοποιό διαφορά, που τη διακρίνει από άλλες έννοιες του ίδιου γένους.

Παράδειγμα: Διαφήμιση (οριστέα έννοια) σε πρώτη έννοια είναι κάθε ενέργεια που αποσκοπεί στη μετάδοση πληροφοριών (γένος) για εμπορικούς σκοπούς (ειδοποιός διαφορά). Είναι, δηλαδή, γνωστοποίηση των ιδιοτήτων των προϊόντων, με σκοπό την αύξηση των πωλήσεων, χωρίς, όμως, αναγκαστικά η ενημέρωση να περιορίζεται σε προϊόντα, αλλ' επεκτείνεται σε καταστάσεις, πρόσωπα και γεγονότα.

Σαράντος Ι. Καργάκος, Προβληματισμοί

2. Παραδείγματα (ένα ή πολλά)

Παράδειγμα: Όσο πιο κοντά μας διαδραματίζεται ένα γεγονός, τόσο πιο ενδιαφέρον είναι. Για την αθηναϊκή εφημερίδα η διακοπή του ρεύματος στην Αθήνα είναι η πρώτη είδηση, για τους «Τάιμς της Ν. Υόρκης» δεν είναι ούτε μονόστηλο. Οι δέκα πρόσκοποι που χάθηκαν στην Πάρνηθα είναι για μας σπουδαίο θέμα, ενώ οι εκατό Ινδοί στρατιώτες που χάθηκαν στα Ιμαλάια πάνε κατευθείαν στο καλάθι. Η έδρα της εφημερίδας ή του πρακτορείου ειδήσεων παίζει αποφασιστικό ρόλο στην επιλογή και την ιεράρχηση των ειδήσεων. Για την τοπική εφημερίδα της Καλλιθέας πρώτο θέμα είναι ο θάνατος του δημάρχου της και όχι ο θάνατος του Μπρέζνιεφ. Το δεύτερο, λοιπόν, αστέρι της είδησης είναι η εγγύτητα.

(Χ. Πασαλάρης, Μια ζωή τίτλοι)

3. Διαίρεση: αναλύουμε μια έννοια (γένος - διαιρετέα έννοια) στα μέρη της (είδη) με βάση κάποιο ουσιώδες γνώρισμά τους (διαιρετική βάση).

Παράδειγμα: Σύμφωνα με μία από τις ταξινομήσεις της, η αξιολόγηση (διαιρετέα έννοια) μπορεί να διακριθεί σε ατομική και συγκριτική (είδη), ανάλογα με το αν περιορίζεται σε ένα άτομο, ή αντίθετα επεκτείνεται στη σύγκριση των ικανοτήτων του ενός μαθητή με των άλλων μαθητών της τάξης, του σχολείου, της ηλικίας του κτλ. (διαιρετική βάση) Πιο συγκεκριμένα, η ατομική αξιολόγηση στοχεύει στο άτομο και την ιδιαιτερότητά του· στα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει, στη βελτίωση ή όχι της προσπάθειάς του κτλ.

4. Σύγκριση - αντίθεση: συγκρίνονται / αντιπαρατίθενται έννοιες, ιδέες, φαινόμενα, καταστάσεις κτλ., ώστε να αναδειχθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Δείκτες αυτού του τρόπου ανάπτυξης είναι λέξεις και φράσεις που δηλώνουν αντίθεση: αντίθετα, σε αντίθεση, όμως, αλλά, από την άλλη κτλ.

Παράδειγμα: Στη Βρετανία είχα αρκετές φορές διαβάσει ή παρακολουθήσει συνεντεύξεις μουσουλμάνων γυναικών που υποστήριζαν ότι ο τρόπος ζωής τους είναι προσωπική τους επιλογή που κανείς δεν τους τον έχει επιβάλει. Οι γυναίκες αυτές, φορώντας τη χαρακτηριστική μπούρκα, που συνήθως εκλαμβάνεται από μη μουσουλμάνους ως σύμβολο της γυναικείας υποταγής, ισχυρίζονταν ότι οι νόμοι του Ισλάμ δεν τις καταπιέζουν αλλά τις προστατεύουν και ότι οι άνδρες τις αγαπούν περισσότερο απ' ό,τι τις γυναίκες που έχουν μεγαλώσει με δυτικά πρότυπα. Χρησιμοποιούσαν συνήθως ως παράδειγμα ότι οι μη μουσουλμάνοι «επιτρέπουν» στις γυναίκες να εκθέτουν το σώμα τους, από αδιαφορία ή διάθεση να τις εκμεταλλευτούν, σε αντίθεση με τους μουσουλμάνους που τιμούν τις γυναίκες τους με ολοκληρωτική πίστη και αφοσίωση.

Εύα Στάμου

5. Αναλογία: Στη θεματική περίοδο υπάρχει μια μεταφορά ή μια παρομοίωση, όπου συσχετίζονται δύο καταστάσεις: μία της γνώριμης σε όλους πραγματικότητας ή καθημερινότητας και μία που αφορά κάποια πτυχή από το θέμα του κειμένου π.χ. ζωή - ποδόσφαιρο, ζούγκλα - ανθρώπινη κοινωνία, ασθένεια - εγκληματικότητα

Δείκτες αυτού του τρόπου ανάπτυξης είναι λέξεις που δηλώνουν παρομοίωση: όπως, σαν, έτσι κτλ.

Παράδειγμα: Η εξάπλωση μιας επιδημικής αρρώστιας γίνεται όπως και η εξάπλωση μιας πυρκαγιάς. Η φωτιά ξεκινάει από ένα περιορισμένο σημείο του δάσους καίγοντας τα γύρω ξερόχορτα∙ ύστερα υψώνεται στα χαμηλά ξερόκλαδα των δέντρων, κατόπιν αναρριχιέται απειλητική στα ψηλά φυλλώματα των κοντινών δέντρων και, τέλος, βοηθούμενη από τον αέρα, αρχίζει και παίρνει διαστάσεις, καταβροχθίζοντας με τις πύρινες γλώσσες της τα δέντρα που βρίσκονται στην πορεία της. Κάπως έτσι ξεφαντώνει και η επιδημία: αρχικά εμφανίζεται σ' ένα δύο αρρώστους∙ ύστερα κολλάει στους πιο ευαίσθητους ή λιγότερο υγιείς συγγενείς τους∙ κατόπιν εισβάλλει στα μικρά παιδιά και στους γέρους της γειτονιάς∙ τέλος, παίρνει ανεξέλεγκτα διαστάσεις σκορπίζοντας τρόμο, ρίγη, εμετούς και πυρετούς σ' όλη τη χώρα.

(Κ. Ν. Πετρόπουλος, Έκφραση - Έκθεση, Α΄ Λυκείου)

6. Αιτιολόγηση: η θεματική περίοδος της παραγράφου αποτελεί μια γενική θέση ή διαπίστωση, που απαιτεί τεκμηρίωση. Αρκετές φορές, ακολουθούν μετά τη θεματική περίοδο, ως δείκτες, λέξεις που εκφράζουν την έννοια της αιτιολόγησης, όπως: γιατί, επειδή, διότι, αφού, καθώς κτλ.

Παράδειγμα: Το ποδόσφαιρο είναι, κατά γενική παραδοχή, ο βασιλιάς των σπορ. Παιχνίδι με υψηλή αισθητική, που παράγεται από τη χορογραφία της σύγκρουσης - πότε αυθόρμητης, πότε προσχεδιασμένης - δύο ομάδων πάνω σε πράσινο γκαζόν. Θέαμα για γερά νεύρα. Τα σοκ των φάσεων διαδέχονται συνεχώς το ένα το άλλο. Ένας θεατής, σύμφωνα με άλλες μετρήσεις, μπορεί να νιώσει στα ενενήντα λεπτά ενός παιχνιδιού περισσότερες συγκινήσεις, από ό,τι σε πολλά χρόνια εκτός γηπέδου. Υποκειμενικά ζει έτσι 2,3 περισσότερες ζωές. Η θεά μπάλα κάνει και τον ίδιο αθάνατο.

Νίκος Χειλάς, Δημοσιογράφος

7. Αίτιο - αποτέλεσμα: δίνεται στη θεματική περίοδο το αίτιο ενός φαινομένου και στη συνέχεια παρατίθενται τα αποτελέσματά του ή το αντίστροφο, στην αρχή, δηλαδή, παρουσιάζεται κάποια συνέπεια/αποτέλεσμα και κατόπιν καταγράφονται τα γενεσιουργά αίτια αυτού του αποτελέσματος.

Παράδειγμα: Ένα καίριο πρόβλημα της ελληνικής εκπαίδευσης είναι η απομάκρυνση - ψυχική και συναισθηματική- τού μαθητή από το σχολείο. Αυτό συμβαίνει στο ελληνικό σχολείο είτε λόγω τού καταπιεστικού προγράμματος είτε λόγω της συναίσθησης των μαθητών ότι τελικά δεν μαθαίνουν στο σχολείο ό,τι θα τους είναι χρήσιμο είτε διότι αισθάνονται ότι λειτουργούν καθαρώς παθητικά, αναπαράγοντας απομνημονευτικά όγκους πληροφοριών χωρίς καμιά δική τους συμμετοχή, χωρίς βιβλιοθήκες, χωρίς κάτι που να τους τονώνει το ηθικό ή να τους προσφέρει δημιουργική απασχόληση, να τους αρέσει, να τους προσελκύει και να τους δίνει χαρά. Το γεγονός ότι τρέχουν ατέλειωτες ώρες στα φροντιστήρια για ξένες γλώσσες ή για τις Πανελλαδικές, ότι βλέπουν τους γονείς τους να ξοδεύουν πολλά χρήματα (που δεν έχουν), ενώ μαθαίνουν ότι η Παιδεία είναι δωρεάν(!), αυξάνει την ανησυχία τους και την έλλειψη εμπιστοσύνης στο σχολείο.

Γιώργος Μπαμπινιώτης

8. Συνδυασμός μεθόδων

Παράδειγμα: Αξιοπρόσεχτη η παρατήρηση. Δεν αληθεύει όμως στη δική μας εποχή. Γιατί σήμερα και τα παιδιά είναι πολύ διαφορετικά από άλλοτε και ο αέρας, το «κλίμα» του σχολείου έχει αλλάξει. Παλαιότερα ο μαθητής περίμενε να φωτιστεί αποκλειστικά και μόνο από το Δάσκαλό του. Σήμερα οι πηγές των πληροφοριών έχουν πολλαπλασιαστεί σε βαθμό εκπληκτικό και οι κρουνοί τους (η εφημερίδα, το περιοδικό, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση) ρέουν μέσα στο σπίτι. Μπορεί λοιπόν ο μαθητής, ανάλογα με τη δύναμη και την όρεξή του, να προμηθεύεται ελεύθερα και απεριόριστα «ειδήσεις» από όλες τις περιοχές της ανθρώπινης περιέργειας: ιστορικές, γεωγραφικές, βιολογικές, ανθρωπολογικές, φυσικής, χημείας, κοσμογραφίας, ηλεκτρολογίας, κάθε λογής «τεχνικής».

Πανελλήνιες 2004

Να βρεθεί ο τρόπος με τον οποίο αναπτύσσονται οι παρακάτω παράγραφοι:

1. Ο Ντούσσελ, ο γιατρός που μοιράστηκε μαζί μου την καμαρούλα, έχει να μας πει ένα σωρό πράγματα για τον έξω κόσμο, τώρα πια που πάψαμε ν' ανήκουμε σ' αυτόν. Οι ιστορίες του είναι θλιβερές. Πολλοί φίλοι εξαφανίστηκαν. Η τύχη τους μας τρομάζει. Κάθε βραδιά χτενίζουν την πόλη τα στρατιωτικά αυτοκίνητα με τους πράσινους μουσαμάδες. Οι Γερμανοί χτυπούν όλες τις πόρτες και ψάχνουν για Εβραίους. Αν βρουν Εβραίους, φορτώνουν στα καμιόνια ολόκληρη την οικογένεια. ΄Οσοι δεν κρύβονται υπογράφουν την καταδίκη τους. Οι Γερμανοί το κάνουν αυτό συστηματικά με τη λίστα στο χέρι, χτυπώντας εκείνη την πόρτα που θα βρουν να τους περιμένει πλούσια λεία. Άλλοτε πάλι, οι δυστυχισμένοι πληρώνουν λύτρα για κάθε κεφάλι. Το πράγμα είναι τραγικό. Το βράδυ βλέπω να περνάνε συχνά αυτές οι λιτανείες των ασθενών με τα παιδιά τους να κλαίνε, να σέρνονται κάτω απ' τις διαταγές μερικών κτηνανθρώπων, που τους χτυπούν με το μαστίγιο και τους βασανίζουν, ώσπου να πέσουν κάτω. Δε λυπούνται κανένα, ούτε τους γέρους, ούτε τα μωρά, ούτε τις έγκυες γυναίκες, ούτε τους αρρώστους. Όλοι είναι κατάλληλοι για το ταξίδι προς το θάνατο.

(ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2000 - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ)

2. Στην έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής της UNESCO για την εκπαίδευση στον 21ο αιώνα τονίζεται ότι η διά βίου εκπαίδευση πρέπει να στηρίζεται στους παρακάτω τέσσερις πυλώνες, που αποτελούν διαφορετικά είδη μάθησης: 1. Μαθαίνω πώς να αποκτώ τη γνώση, συνδυάζοντας ικανοποιητικά μια ευρύτατη γενική παιδεία με τη δυνατότητα εμβάθυνσης σε ορισμένα θέματα. 2. Μαθαίνω να ενεργώ με τέτοιον τρόπο, ώστε να αποκτώ όχι μόνο επαγγελματική κατάρτιση αλλά και γενικότερα τη δυνατότητα να αντιμετωπίζω διάφορες καταστάσεις και να εργάζομαι αρμονικά σε ομάδες. 3. Μαθαίνω να συμβιώνω, κατανοώντας τους άλλους και έχοντας επίγνωση των κοινωνικών αλληλεξαρτήσεων -συμβάλλοντας στην πραγματοποίηση κοινών δράσεων και στη διευθέτηση των συγκρούσεων-, με σεβασμό στις αξίες του πλουραλισμού, της αμοιβαίας κατανόησης και της ειρήνης. 4. Μαθαίνω να ζω με τέτοιον τρόπο, ώστε να αναπτύσσω την προσωπικότητά μου και να μπορώ να ενεργώ με μεγαλύτερη αυτονομία και περισσότερη κρίση και προσωπική υπευθυνότητα. Για τον λόγο αυτόν η εκπαίδευση δεν πρέπει να παραμελεί την ανάπτυξη των ατομικών δυνατοτήτων, τη μνήμη, τη λογική κρίση, την αίσθηση του ωραίου, τις φυσικές ικανότητες του ατόμου και τη δεξιότητα της επικοινωνίας, με παράλληλη ευαισθησία στη χρήση της μητρικής γλώσσας.

(ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2000 - Γ' ΛΥΚΕΙΟΥ)

3. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση, η τηλεργασία μπορεί να οριστεί ως η μορφή εργασίας που εκτελείται από ένα άτομο κυρίως ή σε ένα σημαντικό μέρος της, σε τοποθεσίες εκτός του παραδοσιακού εργασιακού χώρου, για έναν εργοδότη ή πελάτη, και η οποία περιλαμβάνει τη χρήση των τηλεπικοινωνιών και προηγμένων τεχνολογιών πληροφόρησης ως ένα ουσιαστικό και κεντρικό χαρακτηριστικό της εργασίας. Οι δύο βασικοί τρόποι τηλεργασίας είναι είτε κάποιος να είναι υπάλληλος σε έναν εργοδότη είτε ελεύθερος επαγγελματίας. Στην πρώτη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι μόνιμα συνδεδεμένος με το δίκτυο των εργοδοτών, η εργασιακή του ζωή είναι πολύ περισσότερο ελεγχόμενη μέσω της τεχνολογίας και έχει πολύ λιγότερη ευελιξία ως προς τον τρόπο που θα οργανώσει τον εργάσιμο χρόνο του. Στη δεύτερη περίπτωση, ο εργαζόμενος είναι πολύ περισσότερο ελεύθερος να καθορίσει τον ρυθμό εργασίας του εκτελώντας την εργασία του στον προσωπικό του υπολογιστή και συνδεόμενος μόνο, όταν είναι απαραίτητο, με το δίκτυο της επιχείρησης, το οποίο μπορεί να εφαρμοστεί σε πολλά επαγγέλματα.

(ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2001 - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ)

4. Αξιοπρόσεκτες, επίσης, είναι και οι επιπτώσεις αυτής της νέας αίσθησης του χρόνου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Παρατηρείται π.χ. δυσκολία συγκέντρωσης της προσοχής των παιδιών, όπως και υπερβολική κινητικότητα, αφού η καθημερινή ζωή δεν συμβαδίζει με το ρυθμό της τηλεοπτικής εικόνας. Πολύ φυσικό είναι να θεωρείται ανιαρό το σχολικό μάθημα, όπως και ο διάλογος στην οικογένεια, που τώρα έχει αντιπάλους τα κανάλια με τα ελκυστικά τους προγράμματα. Ας μην παραλείψουμε και τις ταινίες του Σαββατόβραδου, οι οποίες έχουν στοιχίσει σε πλήθος παιδιών την απουσία από τον κυριακάτικο εκκλησιασμό ή από το οικογενειακό τραπέζι.

(ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ 2003 - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ)

Νέες Ασκήσεις τρόπου ανάπτυξης παραγράφου

1. Δεν πιστεύω ότι η διάδοση της λογοτεχνικής παιδείας και της μουσικής καλλιέργειας συντελεί απαραιτήτως στην πρόοδο του καλού. Πολλοί υπεύθυνοι του Άουσβιτς ήταν αναγνώστες του Γκαίτε και λάτρεις του Μπραμς.

2. Ο τουρισμός γενικά, κυρίως δε σε χώρες μικρές σαν την Ελλάδα, αποτελεί μια ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία εντάσσεται στις προσπάθειες οικονομικής ανάπτυξης της χώρας, περιέχει όμως πολλά στοιχεία αστάθειας στις σχέσεις ανθρώπου και περιβάλλοντος και περικλείει πολλούς κινδύνους. Αρκεί να θυμηθούμε ότι στη Μύκονο ο ανθρώπινος πληθυσμός στην τουριστική περίοδο μπορεί και να δεκαπλασιαστεί, με όλα τα επακόλουθα αυτής της αύξησης για τους τοπικούς φυσικούς πόρους, τους ρυθμούς ζωής της συγκεκριμένης κοινότητας και τον πολιτισμό της. Σε αυτή την κλίμακα του κοινωνικού φαινομένου της απότομης πληθυσμιακής επίθεσης η συμβατική λύση που δίνει ο βιομηχανοποιημένος τουρισμός είναι κατ' ανάγκη επιθετική. Μεγάλα ξενοδοχειακά συγκροτήματα βιάζουν πολλές φορές το περιβάλλον, «πακέτα» για την καλύτερη «εκμετάλλευση» των τουριστών ετοιμάζονται, αγροτικά προϊόντα γεμάτα χημικά στοιχεία και κακότεχνα προϊόντα «δήθεν» λαϊκής τέχνης παράγονται.

3. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Από την άλλη πλευρά υπάρχει η άποψη ότι η υγιής οικονομία είναι αυτή που τα μέσα παραγωγής κοινωνικοποιούνται, ανήκουν στους λαούς και όχι στους κεφαλαιούχους

4. Στη χώρα μας τα περιστατικά κακοποίησης ή παραμέλησης παιδιών, που κάθε χρόνο έρχονται στο φως, μπορούν να συγκριθούν όσον αφορά την αρνητική επιρροή τους με την εκμετάλλευση της παιδικής εργασίας καθώς και με την αποστέρηση των δικαιωμάτων πρόσβασης στην εκπαίδευση και την περίθαλψη για τα παιδιά των μεταναστών ή άλλων κοινωνικών ομάδων. Όταν τα δικαιώματα των παιδιών παραβιάζονται σε μία κοινωνία αυτή βρίσκεται σε κατάσταση παρακμής

5. Στις θετικές επιστήμες τα μαθηματικά, η φυσική και η Χημεία δε συναντά κανείς μόνο τη λογική, αλλά και τη φαντασία. Διότι για ν' αποδείξει κανείς ότι κάτι ισχύει πρέπει πρώτα ν΄ αποδείξει ότι δεν ισχύει.

6. Η γλωσσομάθεια η ευρεία δηλαδή γνώση ξένων γλωσσών είναι σήμερα περισσότερο αναγκαία από ποτέ, ως δεξιότητα που αυξάνει τις πιθανότητες να βρει κάποιος εργασία. Παρόμοια αναγκαιότητα παρουσιάζεται και για την εκμάθηση χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών. Άνθρωπος που δε γνωρίζει χειρισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών και αξιοποίηση των αντίστοιχων προγραμμάτων, θα δυσκολευτεί κατά πάσα πιθανότητα στην διαδικασία διεκδίκησης μια εργασιακής θέσης.

7. Η Ελλάδα μετατρέπεται σταδιακά σε μια πολύ-πολιτισμική κοινωνία. Η εξέλιξη αυτή οπωσδήποτε περιπλέκει την κατάσταση, καθώς αναδεικνύει νέες κοινωνικές, θρησκευτικές και πολιτιστικές παραμέτρους του προβλήματος. Ταυτόχρονα, καθιστά πιο επιτακτική την ανάγκη να εκσυγχρονιστούν οι κρατικές υπηρεσίες προσαρμοζόμενες στα νέα δεδομένα και να συνεργαστούν αποτελεσματικότερα με το πλήθος των μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στο έργο αυτό.

Τρόπος ανάπτυξης παραγράφου

8. Οι Θεσμοί οι άγραφοι και γραπτοί κανόνες δικαίου που δοκιμάστηκαν στο παρελθόν επί αιώνες, που καθιερώθηκαν µε αίμα πολύ, έχουν πια διαβρωθεί. Η οικογένεια, που ήταν η ζεστή φωλιά όπου πλάθονταν κι οπλίζονταν ο άνθρωπος, κάθε μέρα γίνεται και πιο σκιώδης. Ο τρόπος ζωής που είχε το παρελθόν κληροδοτήσει από γενιά σε γενιά - τιμιότητα, ντροπή, αξιοπρέπεια και κοινωνική συνεργασία - κινδυνεύει και αναιρείται καθημερινά από την πρακτική της εποχής µας. Το παρελθόν, ως αυθεντία, ως πηγή κανόνων βίου, υποφέρει από δεινή αμφισβήτηση.

9. Λέγεται πως ο επιστήμονας ευθύνεται μόνο γι' αυτό που κάνει και όχι για τον τρόπο με τον οποίο κάποιοι το χρησιμοποιούν. Όπως, δηλαδή, ο κατασκευαστής μαχαιριών είναι υπεύθυνος μόνο για την ποιότητα του προϊόντος του και όχι για την ενδεχόμενη φονική χρήση του, έτσι και ο επιστήμονας είναι υπόλογος μόνο για την ορθότητα των ανακαλύψεών του και όχι για τη βλαβερή αξιοποίησή τους. Και όπως δεν μπορεί να κατηγορείται ο πρώτος στην περίπτωση ενός φόνου, έτσι δεν μπορεί να κατηγορείται και ο δεύτερος στην περίπτωση, για παράδειγμα, ενός πολέμου.

ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΑΘΗΤΙΚΗ ΣΥΝΤΑΞΗ:

Ενεργητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Ο Χρήστος χτύπησε τη γάτα»

Με την ενεργητική σύνταξη: Δίνεται έμφαση (εξαίρεται) στο δράστη, δηλαδή στο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, που προβαίνει σε μια ενέργεια («Ο Χρήστος) Το ύφος γίνεται πιο άμεσο, προσωπικό, ζωντανό, ενώ ο λόγος, επειδή ακολουθεί τη λογική σειρά όσων μετέχουν στην ενέργεια-δράση, είναι πιο καθαρός και κατανοητός, διευκολύνοντας τις διαδικασίες πρόσληψης και κατανόησης των νοημάτων.

Παθητική σύνταξη-διάθεση: π.χ.: «Η γάτα χτυπήθηκε από τον Χρήστο»

Με την παθητική σύνταξη: Η δράση παρουσιάζεται από την προοπτική-οπτική γωνία του δέκτη, από την προοπτική δηλαδή αυτού που δέχεται ή βιώνει την ενέργεια («Η γάτα»). Άρα, η έμφαση δίνεται στο αποτέλεσμα, δηλ. στη ρηματική ενέργεια Το ύφος γίνεται πιο απρόσωπο και τυπικό, ενώ ο λόγος αποκτά μεγαλύτερη πλοκή και γίνεται πιο σύνθετος

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ

1. Να αναφερθούν σημεία του κειμένου στα οποία υπάρχει αναφορική ή δηλωτική, συνυποδηλωτική ή ποιητική λειτουργία της γλώσσας

Αναφορική, δηλωτική = κυριολεξία

Συνυποδηλωτική, ποιητική = μεταφορά, παρομοίωση, υπερβολή, προσωποποίηση

2. Ποιος ρόλος των ερωτήσεων στο κείμενο

Οι ερωτήσεις χρησιμοποιούνται για να κάνουν το κείμενο πιο ζωντανό και παραστατικό, να προβληματίσουν , να ευαισθητοποιήσουν τον αναγνώστη, να δώσουν η δυνατότητα στον κειμενογράφο να περάσει στο επόμενο θέμα - προβληματισμό του. Τέλος, μπορεί να είναι ρητορικές, καθώς η απάντησή τους είναι αυτονόητη- στην περίπτωση αυτή ενισχύουν τον προβληματισμό του και κάνουν περισσότερο αποδεκτές τις ιδέες του.

3. Γιατί ο συγγραφέας χρησιμοποιεί α ή β πρόσωπο

Το α ενικό δηλώνει αμεσότητα και έντονη προβολή της προσωπικής του θέσης. Το α πληθυντικό την τάση του να εντάξει τον εαυτό του στο σύνολο - άρα να γίνει πειστικότερος-

Το β ενικό - και συνήθως και πληθυντικό - προσδίδει στο λόγο αμεσότητα, καθώς απευθύνεται προσωπικά στον αναγνώστη, παρακινεί, προβληματίζει και ευαισθητοποιεί, έτσι ώστε ο δέκτης να οδηγηθεί στη λήψη αποφάσεων.

Το γ πρόσωπο κάνει, κατά κανόνα, το λόγο αντικειμενικότερο και απρόσωπο και κυριαρχεί στα αποδεικτικά δοκίμια και στα άρθρα.

Πάντως η χρήση των α και β προσώπων συχνά δείχνουν κάποια προφορικότητα αλλά και οικειότητα, στοιχεία που βοηθούν το συγγραφέα να επικοινωνήσει αποτελεσματικότερα με τον αναγνώστη.

4. Να δικαιολογηθεί η ρηματική έγκλιση στο λόγο

Η οριστική δηλώνει κάτι το θετικό, πραγματικό και αναμφισβήτητο. Η υποτακτική επιθυμία , προσταγή ή ευχή, η προστακτική απαίτηση, έντονη επιθυμία ή προσταγή.

5. Να αναγνωριστεί το είδος της σύνδεσης των προτάσεων που κυριαρχεί στο ....χωρίο του κειμένου

Η σύνδεση μπορεί να είναι είτε παρατακτική - κύρια+κύρια ,δευτερεύουσα+δευτερεύουσα - , οπότε επιτυγχάνεται με τη χρήση παρατακτικών συνδέσμων ( συμπλεκτικών, διαζευκτικών ή αντιθετικών ), (επιχειρεί να ενημερώσει, να πληροφορήσει ή και να καταρτίσει τον αναγνώστη. είτε υποτακτική - κύρια + δευτερεύουσα + δευτερεύουσα-. Όταν συνδέεται μια κύρια με μια δευτερεύουσα, έχουμε απλή υπόταξη, ενώ όταν υπάρχουν κύρια + δευτερεύουσα +δευτερεύουσα....., η υπόταξη ονομάζεται διαδοχική. (επιχειρεί να πείσει τον αναγνώστη δομώντας επιχειρήματα)

6. Να αναφέρετε τα σχήματα λόγου - ή εκφραστικά μέσα -που κυριαρχούν στο κείμενο και να επισημάνετε τη λειτουργία τους.

Αυτά συνήθως είναι μεταφορές, παρομοιώσεις, εικόνες, προσωποποιήσεις, επίθετα, ρητορικά ερωτήματα, κ.α. Κάνουν το λόγο παραστατικότερο, ζωντανό, καταργούν τη μονοτονία της ,συχνά, απρόσωπης δοκιμιακής γραφής, εκπλήσσουν ευχάριστα τον αναγνώστη, κάνουν περισσότερο εύληπτες τις ιδέες του.

7. Να σχολιάσετε το ύφος του συγγραφέα του κειμένου

Συνηθέστεροι χαρακτηρισμοί ύφους

-επίσημο-σοβαρό-πυκνό-αναλυτικό-λόγιο-επιτηδευμένο-επιστημονικό

-λιτό-οικείο -απλό-με στοιχεία προφορικότητας κ.λ.π.

8. Να σχολιάσετε τη γλώσσα του συγγραφέα ( γλωσσική ποικιλία )

Στα αποδεικτικά δοκίμια η γλώσσα, συνήθως, υπακούει στις εντολές μιας λογιότερης γραμματικής, αυτής που διέπει τον επιστημονικό, κατά κανόνα, λόγο. Ως προς τη σύνταξη, κυριαρχεί η διαδοχική υπόταξη, καθώς εκφράζονται σύνθετα νοήματα και ο κειμενογράφος επιδιώκει να πείσει. .Συχνά, όμως, διακρίνεται προφορικότητα, από τη διάθεση του συγγραφέα να επικοινωνήσει αμεσότερα με τον αναγνώστη. Στα στοχαστικά δοκίμια κυριαρχεί, συνήθως, ο φορτισμένος συγκινησιακά λόγος και η αμέλεια στη σύνταξη, η προφορική ή προσωπική έκφραση.

9. Να αναφέρετε στοιχεία του κειμένου τα οποία δικαιολογούν την άποψη ότι το συγκεκριμένο κείμενο συγγενεύει με τη λογοτεχνία.

Τέτοια στοιχεία μπορούν να θεωρηθούν η παρουσία εκφραστικών μέσων, η επίκληση στο συναίσθημα - φορτισμένος λόγος -, οι λογοτεχνίζουσες εκφράσεις, η συνειρμική γραφή, ο προσωπικός, αντιδεοντολογικός, τόνος, η διάθεση εξομολόγησης με έντονο το υποκειμενικό στοιχείο.

10. Ποιος είναι ο σκοπός του συγγραφέα του κειμένου

Συνήθως μεταδίδει πληροφορίες, τις απόψεις του, υποστηρίζει, αναλύει, ερμηνεύει, επιχειρεί να πείσει. Σπανιότερα επιχειρεί να τέρψει, να διασκεδάσει, να σχολιάσει, να εξομολογηθεί.

11. Να σχολιάσετε την αποτελεσματικότητα - ή πειστικότητα - του λόγου του συγγραφέα

Ο λόγος είναι τεκμηριωμένος όταν διαθέτει συγκεκριμένα επιχειρήματα ή τεκμήρια. Όταν αρκείται σε αστήρικτες - αν και συχνά εντυπωσιακές - ιδέες δεν μπορεί να αξιολογηθεί ως πειστικός.

12.  Γιατί ο συγγραφέας στο κείμενό του χρησιμοποιεί εισαγωγικά

Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται είτε για να δηλώσουν στο συγκεκριμένο σημείο μεταφορική χρήση του λόγου, είτε για να εκφράσουν σχόλιο του συγγραφέα - ειρωνικό, αποδοκιμαστικό, επικριτικό,κ.λ.π.-, είτε για να μεταφέρουν αυτούσια τα λόγια κάποιου,